گفت وگوی من با خسرو سلجوقی - پرورش دهنده کرم زباله خوار

[کامیار کاظمی]

پای صحبت‌های خسرو سلجوقی، کارآفرینی که با کرمداری ایجاد اشتغال کرده است
هنر پول درآوردن از‌کرم و زباله

سلطان کرم ایران! این لقبی است که روی خسرو سلجوقی گذاشته‌اند؛

مردی که به مفهوم واقعی کیمیاگری می‌کند. او از زباله‌هایی که ما آن را بی‌ارزش می‌دانیم، طلا به دست آورده و این زباله‌های به ظاهر بی‌ارزش را تبدیل به پول کرده است. سلجوقی تولید کرم پروتئینی می‌کند؛ کرم‌هایی که غذای‌شان همین زباله‌های به ظاهر بی‌مصرف است. این گفت‌و‌گو را که بخوانید، همه چیز دستگیرتان می‌شود.

از کرم‌های زباله خوار برای‌مان بگویید؟
شاید برای‌تان جالب باشد که بیش از ۴۲۰۰ گونه کرم خاکی شناسایی شده که به جز تعداد معدودی، کار بقیه صرفا شخم زدن زمین است؛ آن تعداد معدود هم علاوه بر شخم زدن زمین، پروتئین، ویتامین، آنزیم و... تولید می‌کنند، آن هم از نوع غنی شده و باارزش، البته با تغذیه آشغال و یا به قولی زباله کثیف که اینها را طلا می‌کنند، آن هم چه طلایی! بدون هزینه، سختی و مشقت برای ما!

چه شد که به این موضوع علاقمند شدید؟
در بازدیدی که از یک گاوداری داشتم، با این کرم‌ها آشنا شدم و همانجا به اين فکر افتادم که وقتی این کرم فضولات حیوانی می¬خورد، آیا ممکن است زباله هم بخورد؟ سال ۱۳۸۷ بود که تعدادی کرم گرفتم و در منزل با دو سطل این آزمایش را شروع کردم. این کار من با کرم‌ها اوایل صدای اعضای خانواده را هم درآورده بود.

آیا خود را موفق می‌دانید؟
موفقیت یک امر نسبی است و صفر و یکی نیست. من خودم را موفق می‌دانم البته دیگران هم این را می‌گویند ولی موفقیت خود را نسبی می‌دانم و موفقیت خودم را با پول ارزیابی نمی‌کنم بلکه با تعداد افرادی که می‌توانم برای‌شان اشتغال ایجاد کنم، ارزیابی می‌کنم.

در تولیدات خود، روی صادرات هم کار کرده‌اید؟
در خصوص صادرات یک بار اقدام کردیم سفارش ۲۰۰ هزارتن محصول برای مصر و عربستان را هم گرفتیم. تازه باید تاییدیه استاندارد اخذ می‌کردیم و کیفیت محصول توسط خریدار واسط ایتالیایی تایید می‌شد و بر نوع مستندات لازم توافق می‌شد تا روی پاکتها و نحوه بسته‌بندی پیاده شود و... اما دت آخر به خاطر نداشتن محصول به اندازه کافی موفق به این اقدام نشدیم.

درحال حاضر با چه موانعی روبرو هستید؟
ما مشکل فرهنگی داریم، و از این روی باید باورهای مردم در مواردی تغییر کند. طبعا این تغییر فرهنگ هزینه‌بر و زمان‌بر است و یاری دستگاه‌هایی را هم می‌طلبد که امکانات کافی دارند. متاسفانه صدا و سیما و دولت هم در این زمینه خوب همکاری نکرده‌اند.

برای آینده چه برنامه‌ای دارید؟
من به یک چیز فکر می‌کنم، آن هم یک اشتغال پایدار است؛ طبیعی است که اشتغال پایدار از جمله بخش‌های مهم و کلیدی یک اقتصاد سالم است و بهره‌اش هم برای همه شهروندان.

آیا به جز این شغل در زمینه دیگری نیز کار کرده و دست به کارآفرینی و ایجاد اشتغال زده‌اید؟
من دست به کارهای متعددی زده‌ام. شاید باور نکنید اما من بالغ بر ۳۰ صفحه رزومه کاری دارم.

در مورد تبلیغات و معرفی محصولات خود، کاری از پیش برده‌اید؟
من هیچ حمایتی از سوی دولت دریافت نکرده‌ام و هر کاری هم که کرده‌ام، با هزینه شخصی خودم انجام داده‌ام که که البته بسیار هم زیاد بوده.

یک جوان بزرگترین مشکل خود را برای راه‌اندازی کسب خود، سرمایه می‌داند، شما چه توصیه‌ای برای رفع این مشکل دارید؟
چون در کشور ما سرمایه با پول تفاوتش مشخص نشده در اصل باید بگویید جوان ایرانی مشکلش را پول می‌داند نه سرمایه!
پس باید بین پول و سرمایه تفاوت قائل شویم. سرمایه هر فردی یا سازمانی، شهری و کشوری به دو سرمایه معنوی و مالی تقسیم می‌شود که سرمایه مالی متشکل از دو سرمایه پولی و مادی است و در مجموع این سرمایه مالی در کشورهای توسعه یافته کمتر از ۳ درصد است. به عبارت دیگر، آنچه به‌ نام مشکل جوانان ایرانی نامیده می‌شود کمتر از سه درصد است و سرمایه معنوی که خود از چهار سرمایه انسانی، اجتماعی، سازمانی و ارتباطاتی تشکیل شده است در کشورهای توسعه یافته بیش از ۸۴ درصد را تشکیل می‌دهد. مشکل جوانان ایرانی و مردم ایران همین است که نه می‌دانیم این سرمایه‌های چهارگانه چیست؟ و نه می‌توانیم آن توسعه بدهیم؛ به همین خاطر هم هست که روی آن نیز هیچ حسابداری و نظارت و کنترلی هم نداریم.
برای مثال همین شغل پرورش کرم پروتئینی یا همان کرمداری خودمان، باور کنید صرفا با یک مشت کرم و البته با سرمایه معنوی، قابل انجام است.

اگر بخواهید هم اکنون از صفر آغاز کنید، چگونه به دنبال فرصت‌ها خواهید بود؟
قبلا هم از صفر شروع کرده‌ام و فکر کنم تغییر مسیری را بهتر از این مسیری که پیموده‌ام شاید انتخاب نکنم.

کدام مشاغل و فرصت‌ها را با شرایط حال حاضر کشور مناسب می‌دانید؟
با توجه به برآوردی که شده در سال ۲۰۴۵ میلادی ۳ درصد شاغلین دنیا در بخش کشاورزی و ۴ درصد در بخش صنعت و ۹۳ درصد در بخش خدمات خواهند بود. باید بخش خدمات یکی از بخشهای توسعه‌ای مدنظر باشد البته بازهم با توجه به نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه دنیا از این زیرساخت نباید غافل شویم و با محدود کردن پهنای باند از سوی یک عده افراد ناتوان و ناآشنا به این فضا موجب شده است تا در این دریای بیکران نتوانیم حرکت کنیم. همچنین با توجه به نرخ بازگشت سرمایه در تحقیق و توسعه که ۳۰۰۰ درصد است در کنار نرخ بازگشت سرمایه در بخش کشاورزی که ۴ تا ۱۲ درصد است یا در صنعت که ۱۰ تا ۲۰ درصد است یا در بخش فناوری پیشرفته که ۴۰ درصد است باید این سه مقوله را در کنار هم دید؛ یعنی اشتغال در بخش خدمات با زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات با تحقیق و توسعه. به هر حال باید هوشمندانه وارد این عرصه شد و افزایش سرمایه معنوی بجای تمرکز بر سرمایه مالی را در دستور کار مراکز آموزشی، صنعتی و دولتی قرار داد.

به نظر شما الگوی مصرف و در مقابلش، تولید در ایران چگونه است؟
الگوی مصرف در ایران بیشتر بر مبنای حیف و میل است. از طرف دیگر نیز ما چنان اسیر بوروکراسی سنگین با قوانین دست و پاگیر و فلج‌کننده هستیم که تولیدکننده را زمینگیر و محکوم به شکست می‌کند.

تولید کننده ایرانی همیشه از واردات بی‌رویه شکایت دارد؛ در این زمینه چه باید کرد؟
واردات در صورتی که برنامه‌ریزی شده باشد برای تولیدکننده خوب است، اما واردات بی‌رویه نظام تولید را مختل می‌کند. مافیاهای اقتصادی هم همیشه به دنبال سودشان هستند و به هر طریقی که شده سنگ جلوی پای تولیدکننده می‌اندازند.