در گذر تاریخ و فرهنگ ملی

[Alireza_Kh]

سیزده بدر
-----------




سیزدهم فروردین‌ ماه هر سال برابر است با روز «سیزده بدر» که در تقویم‌های رسمی ایران این روز «روز طبیعت» نام‌گذاری شده ‌ و از تعطیلات رسمی است. سیزده فروردین ماه روز بسیار مبارک و فرخنده‌ای است. اما ایرانیان چون در مورد این روز آگاهی کم‌تری دارند این روز را نحس می‌دانند و برای بیرون کردن نحسی از خانه خود کنار جوی‌بارها و سبزه‌ها می‌روند و به شادی می‌پردازند.


ولی تا کنون هیچ دانش‌مندی ذکر نکرده که سیزده نوروز نحس است. بلکه قریب به اتفاق روز سیزده نوروز را بسیار مسعود و فرخنده دانسته‌اند. اما باید به این موضوع توجه داشت که در فرهنگ ایرانی، هیچ یک از روزهای سال «نحس» و «بدیومن» یا «شوم» شمرده نشده است.

هر یک از روزهای هفته و ماه نام‌هایی در ارتباط با یکی از مظاهر طبیعت دارند و روز سیزدهم هر ماه خورشیدی در گاه‌شمار ایرانی نیز «تیر روز» نام دارد و نیاکان ما از روی خجستگی، این روز را برای نخستین جشن تیرگان سال، انتخاب کرده‌اند.

گفته شده دلیل نام‌گذاری این است که در سیزدهمین روز از تیر ماه «آرش کمانگیر» پهلوان ایرانی با پرتاب تیر، مرز میان «ایران» و «توران» را جدا کرد و در پی آن آشتی مردمی را میان توران و ایران که سال‌ها در جنگ بودند پایدار ساخت. به یادبود او ایرانیان جشن تیرگان را در ماه تیر برپا کردند و سیزدهمین روز از هر ماهی را «تیر» نامیدند.

از سویی دیگر می‌گویند که «جمشید شاه پیشدادی» هر سال در روز سیزده نوروز در دشت سبز و خرم چادر بر پا می‌کرده و جشن همگانی می‌گرفته که سپس به گونه‌ی آیین درمی‌آید و از به همین سبب ایرانی‌ها روز سیزدهم فروردین کنار سبزه‌ها، چشمه سارها و جوی‌بارها می‌روند.


اما به روایت دیگر نیاکان ما پس از دوازده روز جشن که یاد‌آور دوازده ماه سال است، روز سیزدهم را پایان جشن بزرگ نوروز می‌دانستند. امروزه هم هنوز روز سیزدهم فروردین همانند شب پایانی چهارشنبه سال جای‌گاه ویژه‌ای دارد و اگر با چهارشنبه ‌سوری به پیش‌واز نوروز می‌رویم، با جشن سیزده بدر هم‌راه با شادی به بدرقه نوروز می‌‌رویم.

سیزده بدر یا روز طبیعت دارای آیین‌های ویژه‌ای است که در درازای تاریخ پدید آمده و اندک اندک چهره سنت به خود گرفته است. از آن جمله می‌توان به این آیین‌های اشاره کرد. «سبزه به رود سپردن»، همان سبزه‌ای که دوازده روز در سفره نوروزی بود در روز سیزده سفره بر چیده می‌شود و سبزه آن با آرزوی بارش باران و سالی پر از فراوانی و شادی به آب سپرده می‌شود.

گره زدن سبزه و گشودن آن برای بخت گشایی، ترانه سرایی، پایکوبی، بازی‌های گروهی، بادبادک پرانی، سوارکاری، آب‌بازی و پختن آش و خوراکی‌های ویژه، که همه ریشه در فرهنگ زیبای ایرانی دارد.

در فرهنگ اساطیر برای رسم‌های سیزده بدر، معنی‌های تمثیلی آورده شده است: شادی و خنده در این روز به معنی فروریختن اندیشه‌های تیره و پلیدی، روبوسی نماد آشتی و به منزله تزکیه، به آب افکندن سبزه‌های نشانه دادن هدیه به ایزد آب و گره زدن سبزه برای باز شدن بخت و تمثیلی برای پیوند زن و مرد برای تسلسل نسل‌ها و رسم مسابقه‌ها به ویژه اسب دوانی یادآور کشمکش ایزد باران و دیو خشک‌سالی بوده است.


در کهن ترین روز گرامی داشت طبیعت، با طبیعت مهربان باشیم...
و امیدوارم سیزده بدر خوب و خوشی را در پیش داشته باشید