در گذر تاریخ و فرهنگ ملی

[مــجــیــנ]

فرهنگ ایران از نگاه دانشمندان جهان

گل سرخ

ايرانيان دلبستگي خاصي به پرورش انواع مختلف گل دارند، به خصوص به گل سرخ علاقه بيشتري نشان مي دهند. گل سرخ زيبايي چندان درخشاني ندارد؛ اما عطرش بسيار مطبوع و دلاويز است. اين گل ذوق شاعري بسياري از شاعران نازک خيال اين ملت را به جوش و هيجان درآورده است. سعدي نام يکي از کتابهاي خود را گلستان گذاشته است؛ يعني باغچه گلها و نام اثر ديگرش بوستان است؛ نشانه‌اي از امتياز فوق‌العاده‌اي که ايرانيان براي هر چيزي که بويي از گل و زيبايي طبيعت دارد، قائل مي شوند.

ژي. ام. تانکواني، مترجم هيأت نمايندگي ناپلئون(1808م)

فرشته خو
زنان ايراني هيچ وجه مشترکي با ديگر زنان

مشرق زمين ندارند، مگر حالت نجابت و وقار صورت که تقريباً در همه زنان آسيايي مشاهده مي‌شود. به گمانم اين حالت بايد به دليل خطوط بسيار منظم صورتشان باشد. زنان ايراني مانند فرشته‌اي مهربان و داراي خوي متعادل کم نظيري هستند. اشتياق زنان ايراني به جواهر، به قدري شديد است که تصور نمي‌کنم زني پيدا شود که چند قطعه جواهر نداشته باشد. بي چيز ترين پيشه‌ور هم اگر بخواهد در خانه‌اش آرامش داشته باشد، ناگزير است خود را از ضروريات زندگي محروم کند و جواهري براي زنش فراهم نمايد!

گاسپار دروويل



هنر ايراني

به طور قطع و يقين مي‌توان گفت که پس از انحطاط و انهدام هنر يونان، در سراسر جهان براي شگفتن گلهاي استعداد ذوق هنري جايي امن‌تر از امپراتوري ساساني

مشرق زمين باقي نماند و هنر و نفوذ هنري ايران عالمگير شد.

پروفسور آندره گدار، معمار فرانسوي



سرچشمه كمال

ادب ايران از سرچشمه كمال مطلوب انساني و ابديت فكر و سخن الهام گرفته است و آثاري به وجود آورده كه

به اندازه آثار يونان و روم، جهاني را متمتع كرده است.

اميل گروسه

مردم با هوش

غالباً نويسندگان عرب يك نوع تحسين تعجب‌آميز براي امپراتوري ساساني دارند. فرمانروايان ايران بين ملل مختلف شهرت نيرومند‌ترين حاكمان جهان را دارند. آنها داراي هوش و قدرت تشخيص زياد بودند و ابوالفدا مي‌گويد: در تشكيلات امپراتوري هيچ‌ يك از سلاطين با آنها برابري نمي‌كند.

آرتور كريستن‌سن ـ ايران‌شناس دانماركي



شعور دقيق

ايرانيان خيلى مخترع نيستند، ليكن چنان فهم و شعور دقيقى دارند كه وقتى چيزى را بخواهند، بي‌‏درنگ تقليد مي‌‏كنند. به اين ترتيب همه چيز دارند، چه مردان دانشمند و چه مردان اهل فن. همچنين مي‌‏كوشند آنچه شما مي‌‏دانيد، فرا گيرند تا ديگر نيازى به شما نداشته باشند و هرچه شما كسب كرده‌‏ايد، خودشان نيز به دست آورند.‏

پاسيفيك دوپرونس، مبلغ مذهبى (1653 - 1570)



سرزمين خوشنويسان

ايرانيها از قديم، عاشق خط خوش بوده‏اند و حالا هم براى خط خوش و زيباى اساتيد حاضرند پول زيادى بدهند. معمولاً يك قطعه كاغذى را كه روى آن با خط يك خوشنويس، نوشته شده باشد، با طلا وزن مي‌كنند و خريد و فروش مى‏كنند. در حقيقت ايران سرزمين خوشنويسان و خطوط است.


هينريش بروگش، سفير پروس (1861ـ1859)‏

يونان و ايران
يونانيان از مدتها قبل در نتيجه جنگها، تجارت و همسايگي، با افكار و عقايد ايراني آشنا شده بودند. يونانياني كه در آسياي صغير مسكن داشتند، با مغان يا مجوسان كه تا سواحل درياي اژه نفوذ كرده بودند، محشور و با عقايد آنها كه مخلوطي از اصول مزدايي و كلداني بود، آشنا گرديدند.

هـ .ش. پوئش (تاريخ تمدن ايران)

هنر ايراني
به طور قطع و يقين مي توان گفت که پس از انحطاط و انهدام هنر يونان، در سراسر جهان براي شگفتن گلهاي استعداد ذوق هنري جايي امن‌تر از امپراتوري ساساني مشرق زمين باقي نماند و هنر و نفوذ هنري ايران عالمگير شد.

پروفسور آندره گدار، معمار فرانسوي

سرچشمه نور
بزرگترين منبع و با دوامترين و مشخص‌ترين خدمت ايران به جهان، در رشته صنايع بود. هنگامي كه اروپا در جهل و تاريكي به سر مي‌برد، فرهنگ اسلامي نيمي از جهان را منور ساخت و گرچه نواحي ديگر در اين قسمت شركت داشتند، ليكن منبع اصلي و سرچشمه اين نور، ايران بود.

پروفسور آرتور پوپ، ايران‌شناس آمريكايي

ملت كهن
ايرانيها خود را قديمي‌ترين ملت متمدن جهان مي‌دانند و به مردم ساير كشورها به چشم ملتهاي نوپايي كه در زمانهاي اخير افتخاراتي در تاريخ نصيب‌شان شده است، مي‌نگرند. اين بلندپروازي درباره قدمت نژادشان اغلب آنها را وادار مي‌كند كه براي شهرهاي ايران سوابق بسيار كهن و باستاني قائل شوند.

ارنست اورسل، جهانگرد اروپايي (1882)


اختلاف الزيجات آيين نامه

ايرانيان کتابي دارند به نام کهنامه که منصب‌هاي مملکت ايران در آن هست و آن را به 600 منصب مرتب کرده‌اند و اين کتاب از قبيل آيين‌نامه است. در چند هزار ورق که جز به نزد موبدان و ديگر صاحبان مقامات معتبر يافت نشود.

مسعودي، مورخ نامدار اسلامي، (التنبيه و الاشراف)

آزادانديش

با ايرانيان بذله‌‏گو و خوش‌‏طبع كه اصول فلسفى و رياضى ما را دارند ـ نه علم و فلسفه دينى ما راـ مي‌‏توان در ملأ عام و بدون هراس از قاضى راجع به مذهب مباحثه كرد؛ ولى نمي‌‏توان اعتماد آنها را جلب كرد. در نتيجه همان‌‏طور كه وارد بحث شده‌‏ايم، خارج مي‌‏شويم. خارجيان علاوه‌‏بر آنكه آزادند تا درباره كيش و آيين بحث كنند، مي‌‏توانند لباس ايرانى بپوشند و شمشير ببندند و بايد بگويم كه ايرانيان حقاً مي‌‏توانند به خوبى از خود دفاع كنند.‏

دولابولاى لوگوز، بازرگان فرانسوى (1665ـ 1610)‏

شايستگي ذاتي

مشهور است که ماهرترين بناهاي ماوراي قفقاز ايراني هستند. درباره ايرانيهاي ايالت ايروان که از سال 1828 جزو رعاياي تزار به شمار مي‌آيند، بايد گفت که آنان به علت دانستن زبانهاي شرقي که در ايالتهاي آسيايي روسيه عامل کمک کنندة بسيار سودمندي است و همچنين به دليل برخورداري از هوش و مهارت و شايستگي ذاتي، در مشاغل خود به مقامهاي مهمي دست يافته‌اند. آنها واقعاً آقا و جنتلمن‌هاي کاملي هستند و بسياري از ايشان نيز خوب فرانسه حرف مي‌زنند.

ارنست اورسل، جهانگرد غربي (1882)


قند پارسي

در جهان ايراني، پيش از آنکه دستخوش فرايند غربي شدن قرار گيرد، زبان فارسي که با آفرينش آثار هنري عظيمي به صورت يک زبان ادبي درآمده بود، به عنوان زبان مشترک رواج يافت و در ملتقاي گردش قرن دهم هجري به يازدهم، شانزدهم و هفدهم ميلادي در وسيعترين گستره‌اش دامنه نقش آن بي هيچ گسترشي سراسر جنوب شرقي و جنوب غربي آسيا را فرا گرفت.

زبان فارسي براي اين امپراتوري فرهنگي پهناور وامدار لشکريان ترک زبان امپراتوري سازي بود که در سنت ايراني پرورده شده بودند و در نتيجه اسير افسون ادبيات فارسي جديد شدند که سرنوشت نظامي و سياسي‌اش اين بود که دولت جهاني براي دنياي مسيحيت ارتدوکس به شکل امپراتوري عثماني و دولت جهاني ديگري براي هندوان به صورت امپراتوري راجهاي تيموري مغول به وجود آورند.

اين دو دولت جهاني ايراني‌ساز در سرزمينهاي مسيحيت ارتدوکس و هندويي، با گذشت زمان به حکم قرابت فرهنگي‌شان به قلمرو اصلي زبان فارسي، در زادگاه تمدن ايراني در فلات ايران و حوضه آمودريا و سيردريا به هم ملحق شدند؛ و در اوج ترقي دولتهاي مغول، صفوي و عثماني، زبان فارسي جديد به عنوان زبان ادب و انسانيت مورد حمايت عناصر فرمانروا در تمامي اين قلمرو عظيم قرار گرفت.

توين بي

بهشت کوهنوردان

ارتفاع دماوند دقيقاً معلوم نيست. با اين همه نبايد بلندي آن کمتر از 6500 متر باشد؛ ولي ايرانيها با تواضع تمام ارتفاع کوه را در حدود 30 هزار متر مي دانند! به اعتقاد آنها فقط رستم بر قله اين کوه که کوهستان مقدس و مادر تمامي کوههاي عالم است، پا گذاشته. گرداگرد دماوند ديوها اقامت دارند و ستارگان هفت صور فلکي به دورش مي چرخند! کشتي نوح با قله اين کوه روشنايي و سرچشمة آبها و گهواره همه مردم روي زمين برخورد کرد و متوقف شد.

جشن باشکوهي به مناسبت پيروزي فريدون بر ضحاک در دهکده مجاور اين کوهستان همه ساله برگزار مي‌شود. نظير کوه آرارات، دماوند نيز کليه داستانهاي مربوط به تکوين عالم و سنتهاي افسانه‌اي نژاد کهنسال آسيايي را يکجا در خود جمع و متمرکز کرده است. ايران بهشت کوهنوردان است. زماني که راه آهن، تهران را به اروپا وصل کند، بدون شک دماوند باشکوه، کعبه کوهنوردان بي باک محسوب خواهد شد.

ارنست اورسل