در گذر تاریخ و فرهنگ ملی

[Alireza_Kh]

رستم فرخزاد قهرمان ملی ایران و حوادث جنگ قادسیه
------------------------------
بخش آخر



آغاز پیكار در قادسیه نخستین جنگ بزرگ ایرانیان و تازیان

به ترتیبی كه گفته شد مدت چهار ماه هر دو سپاه در برابر هم قرار داشتند و مذاكره و گفتگوی رسولان در این مدت ادامه داشت سرانجام تصمیم به جنگ گرفته شد. سعدبن ابی وقاص برای لشكریان عرب سخنرانی كرد و آنان را در كار جهاد تشویق نمود و وعده نصارت و پیروزی دین اسلام را كه پیغمبر داده بود یاد آوری نمود. بعد از این سخنرانی هر یك از افراد عرب دیگری را ترغیب كرد و پس از نماز ظهر جنگ میان دو سپاه در گرفت. در روز دوم جنگ، سعد بیمار شده و در قصر عذیب استراحت كرده بود. رستم خبر یافت و سوارانی را فرستاد تا پیرامون قصر را فرا گرفتند در این موقع تازیان خبر یافتند و به سوی قصر روی نهادند و پس از زد و خورد افرادی كه قصر سعدبن ابی وقاص را در محاصره داشتند به هزیمت رفتند. بیماری سعدبن ابی وقاص در این جنگ سبب شد كه وی از دور صحنه پیكار را زیر نظر گرفته و دستورهای لازم صادر می كرد بطوریكه نوشته اند سعد به دیواره قلعه كوچكی كه قدیس نام داشت تكیه كرده بود و از آنجا فرمان می داد و این واقعه مطابق میل تازیان چادرنشین نبود زیرا كه از دیرباز عادت كرده بودند كه فرمانده ایشان در میدان جنگ در میان آنها قرار گرفته و در همه كارها شركت داشته باشد. بهرحال این پیش آمد سبب شد كه تازیان در این جنگ پیشرفت نمایند، زیرا كه سعد از دور وقایع را می دید و میدان را اداره می كرد، طبق نوشته عموم مورخان این جنگ سه یا چهارشبانه روز به طور متوالی ادامه داشت در روز اول اسب های تازیان از فیل های ایرانیان كه آنها را در جلو سپاه خود نگه داشته بودند فرار كردند چنین به نظر می آمد كه فتح با لشكر ایران است، اما بعد كه دسته ای از تیراندازان به فیل ها حمله كردند سواران عرب از خطر جسته و ایرانیان را عقب نشاندند، در روز دوم یا سوم لشكر امدادی عرب از سوریه به قادسیه رسید، ابتدا جنگ چندان شدتی نداشت و طرفین به جنگ و گریز می پرداختند، در روز سوم برای بار دیگر فیل ها در خط جنگ ظاهر شدند ولی قعقاق بن عمر و رئیس نیروی امدادی كه از شام آمده بود چشم فیل بزرگی را با نیزه كور كرد، دیگری با فیل دیگر آن را معمول داشت.

یعنی دو چشم او را از حدقه در آورد، بالاخره فیل ها برگشتند و باعث اختلال و بی نظمی در لشكر ایران شدند، شب همان روز در تاریخ جنگ های ایران و عرب معروف است زیرا در این شب ایرانیان با فنون نظامی كه از قدیم در آن ورزیده شده بودند به تازیان شبیخون زدند.

و جنگ در تمام مدت شب در تاریكی و هیاهوی وحشت آوری جریان داشت كسانی كه از دور این هیاهوی عجیب را شنیده بودند آن شب را (لیلة الهریر) یعنی شب هیاهوی ها نامیدند چون صداهایی شبیه صدای شغال و سگ فضا را پر كرده بود. در سپیده دم روز چهارم یعنی روز آخر جنگ ناگهان طوفان سختی روی داد و باد شن های متحرك بیابان را بر سر و روی سپاهیان ایران می ریخت. برعكس تازیان كه پشت به طوفان داشتند چندان صدمه ندیدند. رستم فرخزاد سردار بزرگ ایرانی وقتی وضع را بدین منوال دید میان بار و بنه و اسب هایی كه در گوشه ای از میدان جنگ در یك نقطه جمع شده بودند پناه برد تا خود را از خطر این طوفان نكبت بار حفظ كند، در این گیر و دار لنگه باراستری كه رستم به زیر آن پناه برده بود در اثر فشار دست یك نفر عرب كه مراقب او بود بر سر وی افتاد و رستم را سخت مجروح كرد، در این حال وی مظطربانه خود را توی نهر انداخت كه شاید به وسیله شنا از این مهلكه جان سالم بدر برد ولیكن یكی از عربها به نام هلال بن علقمه كه از ابتدا رستم را تعقیب كرده بود پشت سر وی میان آب جست و او را گرفته و بیرون آورد و به قتل رسانید ( 16 هجری ) و سپس بر روی تخت رستم آمد و فریاد كرد: به پروردگار كعبه سوگند كه رستم را كشتم به قولی هلال بن علقمه و یا علفه لنگه بار استر را بر روی رستم انداخت و زهیر بن عبد شمس برادر زاده جریربن عبدالله او را كشت، ولی برخی از مورخان نوشته اند كه پیكر رستم فرخ زاد را در حالی كه بیش از صد زخم شمشیر و نیزه بر آن دیده می شد در میان جنگ یافتند، به هر حال از آن ساعتی كه رستم فرمانده لشكر ایرانیان بر تخت دیده نشد. لشكریان ایران چنان خود را باختند كه دیگر نوانستند پایداری كنند و در نتیجه عده زیادی از پا در آمدند و بقیه به سوی مداین گریختند بی آنكه به چیزی باز نگرند، در این گیر و دار درفش كاویان پرچم پیروزمند لشكریان ایران كه در دوره ساسانی چند قرن در بسیاری از میدان های جنگ جهان با غرور و نخوت سر به آسمان افراشته بود به دست تازیان افتاد، در داستان های ملی ایران كاوه آهنگر كه پسرانش گرفتار بیداد ضحاك بیگانه شده بودند نماینده قیام ایرانیان پاكزاد بر بیگانگان ستمگر بوده است و چون در این داستان آمده است كه كاوه برای اینكه مردم را بر بیگانگان تحریك كند چرم پاره ای را كه پیشبند او بود بر سر چوب كرده و از آن بیرقی ساخت.

در دوره ساسانی درفشی كه برای ایران ترتیب دادند نام آن درفش كاویانی یعنی بیرق كاوه گذاشتند، برخی از مورخان نوشته اند كه بیرق كاوه آهنگر از پوست پلنگ بوده ولی بیشتر آن را از پوست شیر دانسته اند و عرض آن هشت ذراع و طول آنرا دوازده ذراع نوشته اند. در برخی از سكه های سلوكی و اشكانی نیز شكل بیرقی دیده می شود كه چهار گوش است و بر چوبی افراشته اند.

با این بیان ظاهرا این درفش را در دوره سلوكی معمول كرده اند و سپس دوره اشكانی هم باقی بوده و حتی در كاشی كاری های موزائیك خرابه های شهر پومپئی در ایتالیا كه پرده ای از جنگ اسكندر با دارا ( داریوش سوم ) آخرین پادشاه هخامنشی است نقش این بیرق دیده می شود كه در آن زمان چهار گوشی از چرم بوده و بر سر نیزه ای افراشته بودند و نوك نیزه از پشت در بالای آن پیدا بود و روی چرم را حریر گرفته و جواهر نشان كرده بودند و ستاره چهار پر بزرگی هم روی آن بوده است وبالای آن دایره ی كوچكی نیز بوده است و این ستاره را در داستان های فارسی اختر كاویان گفته اند از پایین چرم چهار رشته سرخ و زرد و بنفش به شكل ریشه آویخته بودند كه سر هر رشته گوهر گرانبهایی داشته است در دوره ساسانی ظاهرا زمینه درفش، آبی آسمانی بوده و در گوشه چپ آن خورشیدی زرین نقش كرده بودند، این درفش را در جنگ های مهم پشت سر سپاه نگه می داشتند و به همین جهت بود كه در جنگ قادسیه در آن گیر و دار بدست ضرار بن الخطاب از قبیله نخع افتاد و بنا به گفته سعد بن ابی وقاص آن را با غنائم دیگر كه از ایران بدست آورده بود و خزائن یزد گرد و گوهرهای نفیس و از آن جمله تاج ها و كمرها و طوق های مرصع كه در میان آن بود به مدینه نزد عمر فرستاد و عمر دستور داد كه درفش را پاره پاره كنند و در میان مسلمانان قسمت نمایند و بقول دیگر ضرار كه این درفش را به دست آورده بود سی هزار درهم به مسلمانان فروخت، در هر صورت قیمت آنرا به نرخ آن روز به یك میلیون و دویست هزار درهم تخمین زده اند.



----------------------
پایان