در گذر تاریخ و فرهنگ ملی

[Alireza_Kh]

بابک, مازیار و افشین ... داستانی از جنس آزادگی و خیانت
----------------------------------------
بخش اول


گذری بر زندگی شگفت انگیز و میهن پرستانه بابك خرم‌دين; نمادی از مقاومت ایرانیان در برابر تجاوز بیگانه


خرم در زبان پارسي هر چيزي است كه خوشي و شادي و لذت را براي انسان فراهم آورَد. اينكه بهار و باغ و بوستان را خُرَّم گوئيم به اين دليل است كه مايه‌ي شادي و نشاط‌اند. واژه دین از دَینه اوستایی می باشد که به معنی وجدان انسان معروف است. خرم‌دين، و بصورت امروزينش دينِ خرم بمعناي ديني است كه در کنار انسان ساز بودنش مايه‌ي شادي و خوشي مردمان شود . تعريف دين به اين مفهوم در جاي‌جاي گاتاي زرتشت آمده است، مؤلف كتاب البدء والتاريخ درباره پيروان زرتشت ميگويند: هرچه انسان خرمي بيشتري بطلبد اندوه اهريمن بيشتر ميشود و اهريمن بيشتر درصدد جنگيدن با انسان برمي‌آيد؛ و در تعريف عقايد خرم‌دينان مينويسد كه آنها هرچه باعث شادي و لذت باشد و طبيعت انسان به آن علاقه داشته باشد و زياني به كسي نرساند را مباح ميدانند. نهضت حق طلبانه خرم دینان را می توان نهضتی بزرگ در تاریخ ایران دانست. زیرا روحیه ملی و ضد بیگانه را در ایران زمین گسترش داد.



معنی واژه بابک در واژه نامه پهلوی - اوستایی استاد بهرام فره وشی از پاپک گرفته شده است که پدر عزیز و کوچک معنی می دهد. یکی از بزرگان سرزمین ایران از نیای ساسان نیز بوده است. متاسفانه عده ای از پانترکهای بی سواد دست به جعل نام این بزرگ مرد ایران زده اند و در سایتهای خود از او به عنوان قهرمان ترکان نام می بردند و او را از ترکستان و مغولستان که سرزمین ترکها می باشد خوانده اند. ولی خوشبختانه نام و معنی وی صددرصد ایرانی است و این حرکات فقط کوته فکری – عدم آگاهی و تفکری متحجرانه از آنها را برای ما نمایان می سازد. پاپک خرمدین از سرزمین آریایی مادهای آذربایجان کجا و بای بک ساختگی عده بچه تجزیه طلب از نوادگان وحشی چنگیز خان مغول کجا ؟!؟!؟



بابك از نژادی ایرانی و مسکنش آذرآبادگان بود، گويا مسلمانش كرده بودند و نام عربيش حسن بود. جنبشي كه بابك در ایران آغاز كرد و رسما نام جنبش خرم‌دينان برخود داشت، يك ايدئولوژي مشخصي را مطرح میكرد كه هدفش براندازي نهائي سلطه‌ي عرب - برقراري مساوات انساني در ايران - تأمين خوشيي براي همگان و بازگشت به شکوه و عظمت ایران باستان بود. ابن حزم مينويسد كه ايرانيان ازنظر وسعت ممالك و فزوني نيرو برهمه‌ي ملتها برتري داشتند، به همین جهت لقبِ آزادگان را ممالک دیگر برای ایرانیان برگزیدند. چون دولت باشکوه و سترگ ساسانی بر اثر نبردهای طولانی با امپراتوری روم و هجوم تازیان جنگجو برافتاد و عرب كه نزد آنها دونپايه‌ترين قوم جهان بود برآنها مسلط گرديد اين امر بر ملت ایران گران آمد و خود را با مصيبتي تحمل‌نشدني روبرو يافتند، و برآن شدند كه با راههاي مختلف به جنگ با اعراب برخيزند. ازجمله رهبران آزادی بخش و ملی ایران میتوان سنباد، مقنع، استادسيس، بابك و ديگران را نام برد. دولت ساسانی که نیز که در سالهای پایانی عمرش به سر می برد بدون شک اگر با حمله اعراب روبرو نمی گشت با قیامهایی ملی همچون زمان پارتیان تغییر سلسله می دادند و حکومتی قوی تر و جدید به صورتی کاملا ایرانی روی کار می آمد همانگونه که پارتیان بر ضد سلوکیان یونانی در ایران قیام کردند و دست بیگانگان را از این سرزمین برچیدند و سلسله قدرتمند شاهنشاهی پارتی را برقرار نمودند.



نام خرم‌دين كه به پاخاستگانِ ايراني براي اين جنبش برگزيده بوده‌اند به روشني نشان ميدهد كه اين يك جنبش مزدكي بوده و همه‌ي شعارها و برنامه‌هاي مساوات‌طلبانه و ضد بهره‌كشي مزدك را دنبال ميكرده است. خود مزدک در تاریخ دینی که ادعای پیامبری آن را می کرد از زرتشت گرفته بود و با تغییراتی می خواست آن را به روز کند ولی چون در برابر دین بهی که دارای پایه های بسیار کهن بود قدرتی نداشت نتوانست گسترش یابد. ابن حزم تصريح ميكند كه خرم‌دينانِ پيرو بابك يك فرقه‌ي مزدكي بودند. اساس تعاليم مزدك برآن بود كه مردم بايد هم دراين دنيا و هم دردنياي ديگر به سعادت و شادمانی دست يابند؛ يعني هم دراين دنيا با كسب وكار وكشاورزي و صنعتْ براي خودشان بهشت بسازند، و هم با انجام كارهاي نيكو و خودداري از كارهاي بد رضايت خدا را حاصل كنند تا درآخرت به بهشت بروند. نيك در تعاليم مزدك عبارت بود ازگفتار وكرداري كه به خود يا ديگري منفعتي برساند و سعادتي فراهم آورَد؛ و بد عبارت بود ازگفتار يا كرداري كه به خود يا ديگران آسيب و گزند وارد آورد يا سبب محروميت شود. ابن‌النديم در وصف يكي از ايرانيانِ مزدكي مقيم بغداد به نام خسرو ارزومگان كه ويرا پيرو مذهبي شبيه مذهب خرم‌دينان ناميده، مينويسد كه به پيروانش دستور ميداد بهترين لباسها بپوشند، و خودش نيز بهترين لباسها مي‌پوشيد و به آن افتخار ميكرد.



مركز فعاليت بابك در آذربايجان بود ولی نهضتش در تمامی شهرهای ایران مشغول به فعالیت بود . جماعات بزرگي از عربها پس از یورش سپاه اسلام در شهرها و روستاهايش آذرآبادگان اقامت گرفته بودند. هدف او از ميان بردن سلطه‌ي اربابانِ عرب بود كه نزديك به دوقرن مردم ایران را تاراج ميكردند. قبايل عرب همراه با فتوحات عربي به درون آذربايجان و دیگر شهرهای ایران سرازير شدند. بلاذري درباره‌ي سرازير شدنِ عربها به آذربايجان در زمان عثمان و امام علي، مينويسد بسياري از عشاير عرب از بصره وكوفه و شام به آذربايجان سرازير شدند و هرگروهي برهرچه از زمين توانست دست يافت و مصادره كرد، و بعضي‌شان زمينهائي را از عجمها خريدند و روستاهائي نيز به اين عشاير واگذار شد، و مردم اين روستاها به مُزارعينِ اينها تبديل شدند.


تسلط اعراب بر ایران از آغاز با مقاومت‏ها و پایداری‏های ایرانیان همراه بود و برخلاف نظر برخی پژوهندگان، ایران آسان به اشغال یا تصرّف اعراب مسلمان در نیامد. پایداری‏ها، مقاومت‏ها و شورش‏های پیوسته مردم ایران سال‏ها به‏دست فاتحان عرب به طرز خونینی‏ سرکوب شد.


حکومت‏های نخستین اسلامی برای جلوگیری از بروز شورش‏ها و سرکشی‌ها کوشیدند تا گروهی از قبایل و طوایف عرب را به شهرها و روستاهای ایران منتقل کنند تا به عنوان «چشم و گوش خلیفه» بر زندگی مردم نظارت داشته باشند. بر این اساس، اعراب فاتح در صلح‌نامه ‏ها از جمله قید می‏کردند که «مردم مغلوب بایستی که اعراب مسلمان را در خانه‏ های خویش جای‏ دهند و دارایی خویش را با آنان قسمت کنند.» در ادامه‌ی چنین سیاستی، مثلا در زمان معاویه‏ (۴۱-۶۱ هـ) ۵۰ هزار سپاهی عرب به همراه خانواده‏ هایشان به نیشابور و بلخ و مرو و روستاهای‏ طخارستان و خراسان فرستاده و اسکان داده شدند. در خلافت عباسیان نیز انتقال و اسکان‏ قبایل عرب در نواحی مختلف ایران ادامه داشت، چنان‌که مثلا در زمان منصور عبّاسی در سال ۱۴۱ هجری گروه‏هایی از قبایل یمنی از نواحی بصره به آذربایجان منتقل شدند.

مهاجرت و اسکان قبایل عرب در نواحی فتح‌شده و مجاورت آنان با ایرانیان چه بسا با دست‏اندازی به املاک دهقانان و تصرف دارایی روستاییان ایران همراه بود. مثلا در مهاجرت‏ و اسکان طوایف عرب در نواحی آذربایجان، همدان، ری و گرگان (که از مراکز مهم‏ خرمدینان بود) هر قبیله‏ای هرچه توانست گرفت، چنان‌که مردم ناچار اراضی و املاک خویش‏ را از دست دادند و خود به کشاورزان اعراب مهاجر تبدیل شدند. سران این طوایف مهاجر بعدها به عنوان مالکان بزرگ و خرده‌مالکان علم مخالفت و استقلال‏طلبی در برابر قدرت‏ مرکزی خلافت برافراشتند و باعث چندین شورش شدند. در هر حال، این مهاجرت‏ها و دست‏اندازی‏ها سبب ناخرسندی و خشم شدید ایرانیان مغلوب بود، چنان‌که در تصرّف اراضی‏ مردم قم به دست دو تن از اعراب مهاجر، «هرگاه عرب بانگ نماز گفتی، دهقانان آن ناحیت‏ او را دشنام دادندی.»

طبیعی است که این دست‏اندازی‌ها و سرکوب‏ها و ستم‏ها واکنش‏های اجتماعی-سیاسی‏ گوناگون در پی داشت و از جمله گرایش‌های ملّی و آزادی‌بخش ایرانیان را تشدید و تقویت می‏‌کرد. در این دوران، نوعی همیاری طبقاتی باعث همبستگی و پایداری ایرانیان در برابر اعراب شد. شورش‏ها و قیام‏های ایرانیان بر ضد حاکمان عرب در این دوران فصل مهم و درخشانی از مبارزات مردم ایران در نخستین سده‏های هجری است و روشن است که در چنان‏ روزگار آشفته و پریشانی از علم و فلسفه و هنر اثری نباشد. این‌که استاد عبدالحسین زرین‏‌کوب از «دو قرن سکوت» سخن گفته است، درست گویای همین دو قرن سکوت فرهنگی (نه‏ سیاسی و نظامی) در این دوران است. بنابراین شاید بتوان عقاید خواجه نظام‌الملک،ابن حزم، عبدالقاهر بغدادی، ابن جوزی، بیرونی، مقریزی و دیگران را پذیرفت که تأکید کرده‏اند از آغاز تسلّط اعراب، ایرانیان کوشیدند با شیوه ‏های مختلف … بستیزند تا بتوانند بار دیگر به تجدید آیین قدیم خود بپردازند. قیام قرامطه، سنباد و بابک خرّمدین و جز آنان از جمله کوشش‏های ایرانیان برای … پایان‌دادن به تسلط اعراب بوده‏‌است.

----------------------
ادامه دارد ...