در گذر تاریخ و فرهنگ ملی

[Alireza_Kh]

(05-29-2012 08:59 AM)madar نوشته شده توسط:  راجع به جندی شاپور رادیو اطلاعاتی داد
من توی نت گشتم ولی اون مطالب رو پیدا نکردم
اگر ممکنه اطلاعاتی در خصوص این دانشگاه و زمان مربوط به اون در اختیارمون قرار بدید

با سپاس

گندی شاپور؛ اولین دانشگاه ایران
---------------------------

درود بر مادر گرامی انجمن بانو صفدری
بسیار خرسند و شادمانم از این ابراز علاقه و مهم تر از آن کاوش نسبت به این مهم که نتیجه اش آگاهی هر چه بیشتر است. چرا که نیک می گویند:
ملتی كه تاریخ خود را نشناسد لاجرم محكوم به تكرار آن است.
...
بانو کاش می گفتید به درستی دنبال چه چیزی هستید, اما با این حال با توجه به نوشته شما کوشیدم تا مطلبی درخور را به شما تقدیم کنم.
به هر روی با توجه به طولانی بودن گفتار از آوردن تمام نوشته در اینجا خودداری کردم و نوشته اصلی را در وبلاگ خودم نگاشتم. امید است که مورد توجه قرار گیرد.


---------------------------------------
اشاره ای گذرا

بسیاری از گذشتگان این سرزمین هركدام سعی در ساختن بنای فرهنگ و تمدن آن داشته اند و اگر ضعف و خطایی از آنها سرزده است باید مورد عبرت ما واقع شود تا از تكرار چنین اشتباهاتی جلوگیری كنیم. در واقع به وسیله آشنایی با تاریخ گذشته می توان حال را بهتر شناخت و آینده را نیكوتر ساخت. سرزمین كهن ایران كه از هزاران سال پیش نهال فرهنگ و تمدن را در خود بارور ساخته است سهم بسزایی در رشد و تحول انسان داشته است.

تاریخ تمدن بیانگر نقش ارزنده ایرانیان در علوم و فنون است. این سرزمین نه فقط جنگاوران و جهانگیران را در خود جای داده است، بلكه اندیشه ورزان و خردمندانی بس بزرگ از آن برخاسته اند. سرزمینی با مردمانی كه یكتاپرستی را از هزاران سال پیش آموخته اند، راستگویی و درستكاری رسم دیرینه شان و همواره «گفتار نیك، كردار نیك، پندار نیك» راهنمای آنان بوده است و برای رسیدن به این هدف ناگزیر از ریشه كن كردن زشتی و آلودگی بودند; چرا كه در محیطی كه جولانگاه فقر، فساد و دروغگویی باشد، مجال برای عمل كردن به چنین دستورالعمل الهی وجود نخواهد داشت. ایجاد فضای امن و آرام میسر نمی گردد، مگر آن كه به علم و دانایی میدان داده شود و این گونه بود كه از هزاران سال پیش نیاكان ما قدم در راه كسب علم و دانش نهادند و بدین ترتیب ایران تبدیل به مكانی برای برخورد علوم وفنون در دنیای باستان شد. پس از آن كه حكومتهای عظیم و قدرتمند تشكیل شدند، می بایست توجه بیشتری به فرهنگ، علم و ادب می شد و در این راه، ایرانی آن قدر گشاده دل و آزاد اندیش بود تا تفكرات متفاوت و حتی متناقض را در خود جای دهد، در طول قرنها حافظ فرهنگ و تمدنهای مختلف و خود نیز پایه ریز فرهنگ والایی بود كه نه تنها بر فرهنگ و تمدن عظیم اسلامی نفوذ و تاثیر ویژه ای داشت بلكه بر ملل و اقوام دیگر نیز اثرات پاینده و ارزنده ای باقی گذاشته است.

هنر عمده ایران همواره كسب علم و دستاوردهای فرهنگهای دیگر ملل و در عین حال ارایه خلاقیتها ودستاوردهای خود بوده است. از زمان تشكیل حكومت مادها، كه آریایی نژاد بودند، تا كنون صدهاحكومت و حاكم به قدرت رسیدند و منقرض شدند. در این میان فرهنگ ایران بر سایر فرهنگ ها اثر گذاشت و از آن ها تاثیر پذیرفت اما هیچ گاه از صحنه تاریخ محو نشد. فرهنگ و تمدن ساسانی كه میراث دوران اشكانی و از سوی دیگر مادها، هخامنشیان و سلوكیان بود، مقداری از فرهنگ سرزمینهایی چون یونان، چین، هند، ارامنه، روم و... را در خود داشت. فرهنگ دوران ساسانیان حتی بعد از ورود اعراب به ایران نیز ادامه یافت. در دوره ساسانیان علاوه بر فتح سرزمینها و جنگهای پی در پی، علوم مختلف رشد چشمگیری یافتند، در حقیقت فرهنگ و تمدن ایرانی در آن دوران سرآمد تواناترین ملل در آسیا بود. شناخت هر چه بهتر هر كشوری باعث ارایه نظریات و تحلیلهای دقیق تر راجع به فرهنگ و تاریخ آن كشور خواهد شد و در این میان پادشاهان ساسانی از اردشیر بابكان و شاپور به بعد وسایل آشنایی ایرانیان را با علوم مختلف مهیا می كردند. در دوره ساسانیان كتب پهلوی و یونانی در كتابخانه ها و یا آتشكده ها وجود داشت. سخن از سلسله ساسانی با قدمت بیش از چهار صد سال مبحثی نیست كه با چندسطر و صفحه بتوان آن را خلاصه كرد اما تنها به گوشه ای از تلاش ایرانیان در این دوران، كه همانا تاسیس یكی از عمده ترین مراكز علمی جهان باستان است، می توان اشاره مختصر كرد.

نام جاويدان جندي شاپور، بي شك يكي از باشكوه ترين نامهاي ثبت شده در تمام تاريخ اين كره خاكي است. نامي كه با اقتدار، فرهنگ، دانش و همزيستي دانشمندان و مردمان عادي با دين ها و مليت هاي متفاوت و ارائه علمي به بشريت و در يك كلام با خرد و خردورزي گره خورده است. ایرانیان در طول تاریخ هموراه از کشورهای پیشرو در دانش بوده اند و به گواه تاریخ خدمات ارزنده ای را در زمینه های علم و فرهنگ به بشریت کرده اند. استان خوزستان با تاریخ مستند بیش از سی و پنج قرن بخش مهمی از تاریخ ایران را به خود اختصاص داده است.

شهرهای اين استان از جمله شوش، جندی شاپور و شوشتر قرنها پایتخت مقتدرترین حکومتهای مشرق زمین بوده اند. در بین شهرهای یادشده جندی شاپور که تغییر یافته کلمه گندی شاپور است جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است، زیرا علاوه بر پایتخت حکومتی پایتخت فرهنگی نیز بوده است و قرنها به عنوان شهری دانشگاهی شناخته می شده آنهم در بیش از هزار سال پیش.

شهر دانشگاهی جندی شاپور در زمان سلسله ساسانیان بنیانگذاری گردید. حکومت سلسله ساسانیان در حدود 1800سال پیش با فرمانروایی اردشیر پسربابک پسر ساسان آغاز گردید. ساسان از بزرگان سرزمین پارس و دستور یا مسئول پرستشگاه آناهیتا بود. او پس از به قدرت رسیدن دین زرتشت که معروف به دین اندیشه، گفتار و کردار نیک است را دین رسمی کشور اعلام کرد. او در پارس و خوزستان 10 شهر را برپا نمود که در هشت شهر کتابخانه و آموزشگاه نیز تاسیس شد.

پس از اردشیر پسرش شاپور اول ساسانی به قدرت رسید. او در جنگی والریانوس امپراتور روم را شکست داده و تعداد زیادی از آنان را به اسارت گرفت. نقش این پیروزی در نقش رستم در شش کیلومتری شمال تخت جمشید بر سینه کوه جاودانه حک شده است. شاپور ساسانی با شکوه تمام بر تخت نشسته و والریانوس در مقابل وی زانو زده است. شاپور اورلیانوس را جانشین والریانوس نموده، سپس با دختر اورلیانوس ازداوج کرد و او را به خوزستان آورد و در مکانی به نام نیلاوه او را مستقر کرد و آنجا را تبدیل به شهری آباد نمود. با توجه به اینکه یک بار سپاهیان شاپور برای مدتی در این شهر سکونت داشتند آنجا را گندی شاپور که به معنای لشکرگاه شاپور است نامیده شد و این نام سپس به جندی شاپور تغییر نمود.

شاپور پس از جنگ با والریانوس و شکست دان او اسیران رومی وادار کرد برای جبران ویرانی هایی که انجام داده بودند در شوشتر پل بندی را برپا کنند. طراحی این پل توسط طراحان و مهندسان ایرانی و اجرای آن توسط اسیران رومی انجام گردید. این پادشاه قدرتمند ایرانی به اسیران رومی نه تنها آزادی کار و داد و ستد داد بلکه آنها را در دین خود نیز آزاد گذاشت به گونه ای که آنان در اردوگاه های خود کلیسا برپا نمودند و همین آزادی سبب گردید که تعداد زیادی از آنان در ایران ساکن گردند.

شاپور از رشد دانش فلسفه و پزشکی در غرب آشنا بود. به همین دلیل از وجود چندین دانشمند و به ویژه پزشکان رومی استفاده کرده و ارتباط بین آنان با موبدن و پزشکان ایرانی را در شهر جندی شاپور برقرار نمود. جندی شاپور پس از مدت کوتاهی به شهری پر رونق و علمی تبدیل گردید. اولین سازمانهای علمی که در جندی شاپور مورد بهره برداری قرار گرفتند مراکز آموزش پزشکی و درمانی بودند. از رونق شهر دانشگاهی جندی شاپور پس از شاپور اول کاسته شد تا اینکه در زمان شاپور دوم مجددا این شهر رونق گرفت و در بین سالهای 350 تا 379 میلادی به چنان مرتبه ای رسید که جهان علم و دانش آنروز را شگفت زده نمود. شاپور دوم اعتقاد داشت که باید بر ملتی خوشبخت فرمانروایی کند و خوشبختی جز با دانایی بدست نخواهد آمد. او کتابخانه شهر را مجددا بازسازی کرده و باعث اوج گرفتن دانش پزشکی در این شهر گردید.

فلسفه در شهر دانشگاهی جندی شاپور اثر پذیرفته از فلسفه زرتشت پاک بود. دو فلسفه مهم او جهت هدایت پیروانش به زندگی بهتر عبارت بودند از: اول شادی، تندستی، راستی و خرد ورزی و دوم حفظ محیط زیست. بدین ترتیب که آب، خاک، هوا و آتش عناصر مقدسی بودند که آلودن آنها ناروا بوده است. شاپور دوم با آوردن چند کیمیاگر برجسته یونانی، مصری و سریانی علاوه بر مدرسه طب، مدرسه کیمیاگری را نیز برپا نمود. مشاورین پزشکی و کیمیاگری شاپور دوم او را تشویق به فراخوانی چندپزشک هندی و چینی کردند و با آمدن آنها جندی شاپور به پلی علمی فرهنگی بین شرق و غرب تبدیل شد.

گام بزرگ دیگر شاپور دوم گردآوی شماری از کتابهای فلسفی، نجوم، پزشکی و ریاضی از یونان، روم و سایر شهرهای علمی غربی و بین النهرین بود. این کتابها بتدریج به زبانهای پهلوی و پارسی میانه ترجمه گردیده و در کتابخانه های جندی شاپور و تیسفون نگهداری می شد. با توجه به پیشرفته بودن علم یونان در آن زمان کتب علمی زیادی به زبان یونانی در جندی شاپور وجود داشت و زبان یونانی نیز در این شهر عمومیت یافت. در تاریخ آمده است که در یک زمان بیش از صد پزشک، استاد و فیلسوف از کشورهای مختلف شرق و غرب در جندی شاپور حضور داشتند و شاپور همه آنها را گرامی می داشت. به همین دلیل بود که خلاف وضعیت کنونی که فرار مغزها در کشور اتفاق می افتد پدیده جذب مغزها رواج داشت.

پس از دانشکده های طب و کیمیاگری حوزه های علمی فلسفه، حکمت، ریاضیات و نجوم نیز در جندی شاپور برپا گردید.

پس از درگذشت شاپور دوم دوره ای دیگر از زوال جندی شاپور آغاز شد و پایتخت دوباره از جندی شاپور به تیسفون منتقل گردید. چند بار شاهان ساسانی تصمیم به توسعه مجدد جندی شاپور گرفتند ولی روحانیون زرتشتی یا همان موبدان که توسعه علم را مخالف منافع خود می دیدند در روند توسعه کارشکنی می کردند. به همین دلیل بسیاری از حوزه های درسی جندی شاپور به جز حوزه های طب به حالت رکود درآمدند. سومین مرحله رشد شهر جندی شاپور در زمان خسروانوشیروان به وقوع پیوست. در سال 310 میلادی جندی شاپور به عنوان پایتخت اعلام شد و همین اقدام باعث گسترش مجدد جندی شاپور گردید یعنی این شهر هم مرکز قدرت علمی، هم مرکز قدرت سیاسی بود. در زمان قباد یکم ساسانی در بین سالهای 488 تا 531 میلادی با همکاری شاه، جندی شاپور رونق مجدد خود را بازیافت.

آنچه از شهر با شکوه جندی شاپور بر جای مانده تعدادی تپه است که حاصل ویرانی ساختمانهای این شهر است و همچنین یک پل شکسته و سیفون معکوس شکسته بر روی رودخانه ای که از نزدیکی جندی شاپور می گذشته. شهر باستانی جندی شاپور با مساحتی حدود 600 هکتار در 12 کیلومتری جاده دزفول به شوشتر در در مکانی به نام اسلام آباد که معروف به شاه آباد است قرار داشته. این مکان را به نام یعقوب لیث هم می شناسند زیرا آرامگاهی در آنجاست گه گفته می شود متعلق به یعقوب لیث صفاری است. او یکی مبارزانی بود که در مقابل قوم اشغالگر قیام کرد و به موفقیت های چشمگیری نیز دست یافت. تا آنجا که نخستین سلسله ایرانی را پس از اشغال ایران توسط اعراب بنیان نهاد. او در سال 254 خورشیدی زبان پارسی را دوباره زبان رسمی کشور اعلام نمود. با توجه به اینکه مکاتبات دربار وسط این زبان انجام می شد آنرا فارسی دربار و درنهایت فارسی دری نامیدند. او در بیمارستان شهر جندی شاپور درگذشت. مجسمه او توسط استاد ابوالحسن صدیقی ساخته شده و هم اکنون زینت بخش شهر دزفول است.

شهر باشکوه و پرآوزه جندی شاپور در سده های پنجم و ششم هجری خورشیدی از بین رفت و جندصدسال ویران ماند تا اینکه در سال 1050 یک آبادی در آنجا برپا گردید و با توجه به اینکه این آبادی توسط شاه یا حاکم خوزستان ساخته شده بود شاه آباد نامیده شد که پس از انقلاب اسلامی به نام اسلام آباد تغییر نام داده شد.



--------------------------------------
نوشته کامل تر را اینجا بخوانید.