در گذر تاریخ و فرهنگ ملی

[Alireza_Kh]

گذری به تاریخ ایران ...
----------------------

اسکندر گجستک و ایران

دوران اسکندر مقدونی که نه سال (از سرنگونی شوش و پارسه تا مرگ اسکندر) به درازا انجامید, چیزیست از جنس دوران زهاک ماردوش که در اساتیر ملی ایرانیان وجود دارد. از هر طریق و بر بنیاد هر سندی که به این دوران نگاه کنیم, بدبختی و فلاکت را می بینیم که او با خود به ایران آورد. بر بنیاد دفترهای پهلوی اسکندر ضربه ی بزرگی به دستاوردهای دینی ایرانیان زد. در کتاب "ارداویرافنامه" می خوانیم:
"زرتشت پاک و پرهیزکار یکباره دینی که پذیرفت را در جهان روا کرد. در زمان سیصد سال دوران ماد و هخامنشی همه مردم دین را پذیرفتند. پس اهریمن پلید برای بی دین کردن مردمان, اسکندر گجسته رومی را فریفت و با رنج بسیار برای نبرد و ویرانی به ایرانشهر فرستاد. وی مرزبان ایران شاه را بکشت و پایتخت شاهنشاهی را آشفته و ویران کرد . و این دین یعنی اوستا و زند که بر پوست های گاو آراسته و به اب زر نوشته شده و در استخر بابکان پارسه به گنجینه نوشته ها نهاده بودند. اسکندر رومی, پتیاره ی بدبخت و بی دین بدکار بدکردار, اوستا و زند را بر آورده و بسوخت"

همچنین اسکندر نسخه ای از اوتای بزرگ را به یونان فرستاد تا ترجمه شده و سپس نابود شود و دیگر نسخه های را نیز نابود کرد. تاریخنگار رومی پلینی, در سده ی نخست میلادی از هرمیپوس در حدود 300 پیش از میلاد بازگو می کند که کتاب دینی ایرانیان را زرتشت در دو میلیون بیت شهر سروده بوده است و اساره می کند که او این کتاب را به دقت خوانده بود. (دکتر فرهنگ مهر: فلسفه ی زرتشت)

اوستای ساسانی با همه ی زخم هایی که خورده بود, به غیر از نوشته های مقدس که مربوط به زرتشت, یارانش, مغان و روحانیون بوده و راجع به فلسفه, خداپرستی, نیایش ها و ستایش ها و آداب و رسوم دینی سخن می گفت, دارای دانستنی هایی درباره ی نجوم و ستاره شناسی, حقوق و قانون, دادوری و قضاوت, تاریخ و استوره ها, جغرافیا, پزشکی و داروسازی, پاکی و پاکیزگی, مردم شناسی, شیوه ی کشورداری یعنی اقتصاد و سیاست و آموزه هایی درباره ی کشاورزی و دامداری هم بود. ولی از بد حادثه, آسیب بزرگتر در زمان حمله ی اعراب به ایران رخ داد, که در اثر کتابسوزی های مداوم آن در چندین سده, سه چهارم اوستای ساسانی از میان رفت و فقط یک چهارم آن به دست ما رسیده است. یعنی چیزی حدود 10 درصد اوستای اوستای هخامنشی. که البته باز هم آسیب اصلی به بخش های دانشیک خورده و بخش های دینی و نوشته های مقدس تا امروز برجای مانده اند. در تارخنگاری هایی که نوشته دست خود یونانیان از جمله دیودور و پلوتارک و آریان ... است نیز تفضیل کشتارها و غارت هایی که مقدونیان در ایران کردند را می بینیم.

گزارش ها از دستیابی اسکندر به گنج 1200 تنی از شمش طلا و سکه و جواهرات در شوش خبر می دههد و از فرستادن آنها به مقدونیه سخن می گویند. در راه شوش به پارسه, اسکندر بیش از پیش وحشیگری خود را به نمایش گذاشت. او دستور داد همه روستاهای پارس را به آتش بکشند. در شهر پارسه نیز او با مردم بی پدافند هر چه می خواست انجام داد. همچنانکه گفتیم دو سده صلح باعث شده بود تا پارسیان جنگاوری را فراموش کنند. شهر پارسه هرگز جنگ ندیده بود. و باستان شناسان در شوش هیچ دیوار و باروی دفاعی نیافتند. بر بنیاد تاریخ دیودور, حتا در خانه مردم عامی پارسه اشیایی دیده می شد که تا آن روز مقدونیان به چشم ندیده بودند. در همه خانه ها مبلمان و فرش وجود داشت. مردم پارس آن زمان روی تخت و صندلی استراحت می کردند و نه روی زمین.

آنچه روایت شده بسیار دهشتناک است. می گویند که مردم وقتی وحشیگری سربازان اسکندر را دیدند برای اینکه مورد تجاوز و هتک حرمت قرار نگیرند, زن و فرزند خود را روی پشت بام ها به پایین می انداختند و یا خانه شان را در حالیکه خودشان درون آن بودند, به آتش می کشیدند. حتا پسران نیز که بر اساس فرهنگ هلنی, از تجاوز و سواستفاده جنسی مصون نبودند, برای دوری از چنین ننگی خود را به درون چاه ها می انداختند. بدین شکل شهر پارسه از حالت یک مدینه فاضله و آرمانشهر آریایی ناگهان به یک ویرانه ی غیر مسکونی تبدیل شد.

بر بنیاد نوشته پلوتارک ثروت های پارسه از شوش کمتر نبود. طوری که 20 هزار قاطر و 5 هزار شتر نیز بسنده نبود تا همه اموال به مقدونیه فرستاده شود. دیودور ثروت نقدی پارسه که به دست اسکندر افتاد را 120 هزار تالنت (برابر با 9 سال مالیات کل جهان آن روز) برآورد می کند. شگفت آن که برخی پژوهشگران غربی حتا این کارهای اسکندر را نیز توجیه کرده و آن را به "جریان انداختن گنج های انباشته در کاخ های هخامنشی" می نامند که سبب یک رونق اقتصادی شده است.

اسکندر در شرق ایران نیز کشتارهای فراوانی کرد و در یک مورد شگفت انگیز دستور به آتش زدن جنگلی را داد که مردمان به درون آن گریخته بودند. با این حال این همه کشتار و ویرانی باعث پیروزی و سربلندی مقدونی ها نشد. کوئیتوس کورتیوس تاریخ نگار در کتاب ششم خود درباره فرجام پیروزی اسکندر می گوید: "پیروزی به بهایی بیش از آنچه از جنگ به غنیمت گرفته بودند تمام شد. بیشتر آنان (کهنه سربازان فیلیپ) بودند که در واقع شکست خورده و محکوم به آداب و رسوم بیگانه ای شده بودند که از نژادی مخالف با نژاد ایشان به عاریت گرفته شده بود. با لباسی شبیه به لباس زندانیان در بر. آنان با چه رو به خانه های خود باز می گشتند؟ با این اندیشه احساس شرمساری در چهره ی آنان نفوذ کرد. از آن پس شاه آنان بیش از آنکه به پیروزمندان شبیه باشد, به شکست خوردگان می ماند; و از صورت رییس مقدونیه به صورت یکی از شهربانان داریوش در آمده بود" (امیر مهدی بدیع / یونانیان و بربرها جلد 2)
________________
هفته نامه امرداد