زندگینامه سکه طلای بهار آزادی

[کامیار کاظمی]

سکه بهار آزادی یکی از مسکوکات طلای قانونی در جمهوری اسلامی ایران است که جایگزین سکه های طلای پهلوی شده است. پس از سال ۱۳۵۸ خورشیدی، به مناسبت و یادبود پیروزی انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ خورشیدی، انواع سکه های بهار آزادی در دو طرح متفاوت و در قطع های مختلف ضرب شده است. عیار طلای این سکه ها اعم از طرح قدیم و جدید ۹۰۰ در ۱۰۰۰ است. معمولا همه ساله ضرابخانه بانک مرکزی ایران، سکه ها را ضرب کرده و از طریق بانک های عامل یا صرافی های مجاز به بازار عرضه می کند. این سکه ها به صورت خرد یا عمده و به قیمت روز خرید و فروش می شوند. سکه بهار آزادی به عنوان هدیه، مهریه ازدواج، عیدی کارمندان دولت و نیز برای سرمایه گذاری و پس انداز مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع سکه بهار آزادی از نظر شکل شامل دو نوع طرح قدیم و طرح جدید (امامی) هستند.

از نظر قطع: سکه ها در انواع "ربع"، "نیم"، "یک" یا "تمام"، "دو و نیم"، و "پنج" بهار آزادی موجود هستند.

در حقیقت پس از انقلاب اسلامی ایران، به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و با تایید و دستور نخست وزیر دولت موقت، به مناسبت و یادبود نخستین فصل بهار پیروزی انقلاب اسلامی، اجازه ضرب انواع مسکوک طلا به نام "بهار آزادی" صادر شد. از آن زمان تاکنون، سکه های بهار آزادی با دو طرح مختلف ضرب شده اند.

از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ (طرح قدیم) یک روی این سکه مزین به نام علی بن ابیطالب بود (به سه بار تکرار "علی" به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی، و قید عبارت "بانک ملی ایران" در زیر آن) و بر روی دیگر آن تصویر بارگاه امام رضا به همراه عبارت "نخستین بهار آزادی" و تاریخ ۱۳۵۸ منقوش بود. از آن پس تا سال ۱۳۷۰، انواع سکه های بهار آزادی با همین طرح تولید می شد.

از سال ۱۳۷۰ تاکنون (طرح جدید)ضرب و توزیع سکه بهار آزادی با طرح جدید، معروف به امامی، از سال ۱۳۷۰ آغاز شده و تا به امروز نیز ادامه دارد. با توجه به ماده ۵ قانون نحوه حفظ آثار و یاد امام خمینی (ره) بانک مرکزی ایران موظف شد که تصویر بنیان گذار نظام جمهوری اسلامی ایران را بر یک طرف سکه های بهار آزادی به گونه ای مناسب نقش کند. از اینرو، بنابر پیشنهاد بانک مرکزی و موافقت وزارت اموراقتصادی و دارایی و به استناد بند ۲ قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا، هیات وزیران در جلسه مورخ ۱۳۷۰/۳/۱۹ (راجع به تغییر طرح سکه یک بهار آزادی) چنین تصویب کرد: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز است به مناسبت دومین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (قدس سره) سکه یادبود یک بهار آزادی را با مشخصات ذیل و طبق نمونه ای که در نهاد ریاست جمهوری نگهداری می شود ضرب نماید:

۱) عیار طلا: ۹۰۰ در هزار;

۲) وزن سکه: ۱۳۵۹۸۸ گرم;

۳) قطر سکه: ۲۲ میلیمتر;

۴) یک روی سکه مزین به تصویر حضرت امام (قدس سره) و قید سال ضرب (۱۳۷۰) در ذیل تصویر;

۵) یک روی سکه تصویر بارگاه حضرت امام رضا علیه السلام و قید عبارت "بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران" در بالای تصویر و عبارت "بهار آزادی" در پایین تصویر. مصوبه مذکور جهت اجرا به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شد.بدین ترتیب، در دومین سال ارتحال امام (ره)، طرح سکه تمام بهار آزادی تغییر کرد و از آن پس (سال ۱۳۷۰ به بعد) سکه ها بر اساس آن مصوبه ضرب می شوند. گفتنی است طرح سکه های با قطع های ربع و نیم، همانند سابق است. معمولا در هر سال، انواع مسکوک بهار آزادی بر اساس مجوزی که بانک مرکزی دارد، در ضرابخانه این بانک تولید می شود. طبق آمار اعلام شده در سال ۱۳۸۶، تاکنون ۴۰ میلیون قطعه سکه بهار آزادی در طول دهه های اخیر در کشور ضرب شده است.

صدور مسکوک طلا از کشور به هر نحوی ممنوع است، مگر توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. مسکوک طلای بهار آزادی از لحاظ مشخصات، منطبق است بر قانون مسکوک طلا و نیز قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا. شکل این مسکوک براساس ماده دوم قانون ۱۳۳۷، مدور است و میزان عیار آن بر طبق ماده چهارم همان قانون عبارت است از ۹۰۰ در هزار طلای خالص و ۱۰۰ در هزار مس، یا آلیاژی از نقره و مس.سکه طلا به دلیل ارزش ذاتی آن، کالایی کم ریسک محسوب می شود.

به علاوه، در مقایسه با سایر دارایی ها (نظیر املاک و مستغلات)، از خاصیت نقد شوندگی بسیار بالاتری برخوردار است، و می توان آنرا در هر زمان و موقعیتی به فروش رساند. در بازار سکه ایران، معامله گرانی هستند که با پیگیری نوسانات قیمت طلای جهانی و سکه طلا، به صورت عمده در بازار، به دادوستد سکه می پردازند. معمولا متوسط بازدهی از خرید و فروش عمده سکه طلا، بین ۳۰ تا ۵۰ درصد در سال است. طبق آمار بانک مرکزی، متوسط قیمت سکه بهار آزادی در ۱۰ سال منتهی به پایان سال ۱۳۸۷، در بازار آزاد شهر تهران، با ۲۶۳ درصد رشد، تقریبا ۳/۶ برابر شده است.