آیا واردات خودرو رشد می‌کند؟

[اقاي ايـــده]

گروه خودرو- هرچند هنوز وزارتخانه‌های صنایع و بازرگانی رسما با یکدیگر ادغام نشده‌اند و وزیر جدید نیز مشخص نیست، اما از آنجا که مهدی غضنفری جدی‌ترین گزینه دولت در این مورد به شمار می‌رود، فعلا باید تفکر و اظهارات وی را مبنای سیاست‌های آتی وزارتخانه جدید دانست
«مهدی غضنفری» وزیر بازرگانی و سرپرست وزارت صنایع و معادن در نخستین اظهارات خود پس از ادغام این دو وزارتخانه، سخنانی گفت که اگر در ماهیت آنها دقت شود، متوجه خواهیم شد وی غیرمستقیم صنعت خودرو را مخاطب قرار داده است.
«تعادل در نگاه حمایتی به تولید‌کننده و مصرف‌کننده»، «افزایش رقابت‌پذیری»، «تولید صادرات محور» و «مدیریت بهتر واردات»، نکات کلیدی اظهارات غضنفری به حساب می‌آیند، نکاتی که هر کدام از آنها به طور مستقیم با صنعت خودروسازی کشور در ارتباط است.
اگرچه غضنفری در گفته‌های خود نامی از صنعت خودرو نبرده است، اما مواردی را که به عنوان سرفصل‌های فعالیت احتمالی‌اش در وزارتخانه جدید اعلام کرده، به نوعی نشان از کاهش حمایت‌های فعلی از صنایعی مانند خودروسازی دارد. وقتی وی از لزوم افزایش رقابت‌پذیری و مدیریت بهتر واردات و تعادل در حمایت از تولیدکننده صحبت به میان می‌آورد، «خودرو» اولین کالایی است که نام آن در ذهن تداعی می‌شود، زیرا «خودروسازی» نماد حمایت‌های دولتی به شمار می‌رود و هیچ صنعتی در کشور به این اندازه مشمول حمایت‌های دولتی نشده است.
البته غضنفری پیش از اینها نیز به نوعی مخالف حمایت‌های فعلی به خصوص حمایت تعرفه‌ای از خودروسازی بود، به نحوی که در گفت‌و‌گویی که سال گذشته با «دنیای اقتصاد» داشت، عنوان کرد، وزارت بازرگانی نه تنها تمایلی به افزایش تعرفه واردات خودرو ندارد، بلکه معتقد است رقم فعلی نیز باید کاهش بیابد. وی تاکید کرده بود که شکایات رسیده به وزارت بازرگانی (شکایاتی که به سازمان حمایت از مصرف‌کننده به عنوان زیرمجموعه وزارت بازرگانی می‌رسد)، از نارضایتی مشتریان داخلی نسبت به کیفیت خودروها حکایت دارد و با این حساب باید از تعرفه بالای واردات به عنوان شاخصی منفی در زمینه رشد کیفی خودروهای داخلی یاد کرد. به گفته غضنفری، وزارت بازرگانی همواره این نگرانی را دارد که با تعرفه بالا، فشارهای لازم به خودروسازها در جهت کاهش قیمت و افزایش کیفیت وارد نشود. وی همچنین با تاکید بر اینکه ملاطفت همیشه کارساز نیست، گفته بود، خودروسازان داخلی باید به درجه‌ای از توان فنی و همچنین وفاداری مشتریان رسیده باشند که اگر تعرفه واردات کاهش یافت، باز هم بتوانند سرپا ایستاده و بازار خود را حفظ کنند.
به هر حال، آنچه از گفته‌های آن روزها و این روزهای غضنفری بر می‌آید، این است که وی اعتقادی جدی به کاهش تعرفه واردات خودرو و سختگیری بر خودروسازان دارد و هم‌اکنون نیز دیگر مانع بزرگی چون وزارت صنایع را در مقابل خود نمی‌بیند و می‌تواند در صورت وزیر ماندن، تفکرات خود را توامان بر صنعت و تجارت کشور غالب کند.
تعادل در حمایت از تولیدکننده
اما اگر نگاهی عمیق به نکات اظهارات اخیر غضنفری بیندازیم، بیش از پیش متوجه خواهیم شد که گفته‌های وی تا چه حد صنعت خودرو کشور را نشانه رفته است. در این بین، «تعادل در حمایت از مصرف‌کننده و تولید‌کننده» بیش از سایر نکات مطروحه، به خودروسازی مربوط می‌شود. صنعت خودرو ایران در بیشتر عمر حدودا 50 ساله خود، حمایت‌های دولت را لمس کرده و همواره به واسطه دیواری بلند به نام تعرفه، مورد حمایت قرار گرفته است. اگر به سال‌های پیش برگردیم، متوجه خواهیم شد که روزگاری تعرفه واردات به حدی بالا بود که عملا امکان واردات وجود نداشت و مصرف‌کنندگان باید با همان تک و توک تولیدات داخل سر می‌کردند. هرچند در حال حاضر تعرفه واردات به 90 درصد (با احتساب سایر هزینه‌ها، عملا 110 درصد) رسیده، اما بسیاری از کارشناسان و مشتریان، این رقم را نیز بالا دانسته و معتقد به کاهش آن هستند. تعرفه، ابزاری است که وزارت صنایع همواره طی سال‌های گذشته از آن به عنوان راهکاری برای پشتیبانی از خودروسازان داخلی و جلوگیری از زمین خوردن آنها استفاده كرده و این، بزرگ‌ترین حمایت از صنعت خودرو ایران به شمار می‌رود. این در شرایطی است که کارشناسان معتقدند نباید به هوای حمایت از تولید‌کننده، مصرف‌کننده را فراموش کرد و حقوق او را نادیده گرفت. به هر حال همان طور که خودروسازان به دلیل اشتغالزایی و نقش مهم شان در تولید ناخالص ملی، حق و حقوقی داشته و نیازمند یکسری حمایت‌ها هستند، مشتریان نیز حق دارند از خودروهای روز و باکیفیت خارجی استفاده کرده و دو برابر قیمت واقعی آنها، پول نپردازند. احتمالا منظور وزیر بازرگانی و سرپرست وزارت صنایع نیز از «به تعادل رسیدن نگاه‌های حمایتی از تولیدکننده و مصرف‌کننده»، همین نابرابری در رعایت حق و حقوق آنهاست، زیرا به نظر می‌رسد طی سال‌های گذشته تا حدی حقوق خودروساز بر حقوق مشتری چربیده و ارجحیت داشته است.
در اين مورد، معاون برنامه ریزی وزارت بازرگانی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه ادغام زمینه ساز یکپارچه شدن تصمیمات و اهداف در تولید و تجارت است، می‌گوید: در حال حاضر وزارتخانه‌های بازرگانی و صنایع هر کدام جداگانه برای صنعت خودرو تصمیم می‌گیرند، در حالی که با ادغام این دو، به یک نوع یکپارچگی در این مورد خواهیم رسید. محمود دودانگه می‌افزاید: معنی ادغام این است که تجارت و تولید باید هوای یکدیگر را داشته و در عین حال هر دو در خدمت مصرف‌کننده باشند. به گفته وی، با ادغام وزارتخانه‌های بازرگانی و صنایع، تولید و واردات خودرو باید در خدمت رفاه مشتریان باشد. دودانگه همچنین در مورد حمایت‌های آتی از صنعت خودروسازی کشور تاکید می‌کند: حمایت از خودروسازان باید مشروط به افزایش رقابت‌پذیری، رشد بهره‌وری و مسائلی از این دست باشد.
مدیریت بهتر واردات
وزارت صنایع جدای از حمایت‌های تعرفه‌ای، گاهی نیز دست به اقداماتی زده و بیش از پیش واردات خودرو را به کشور محدود کرده است. اعمال یکسری محدودیت در ثبت سفارش خودروها طی امسال و سال گذشته، نه تنها واردات را با مشکل مواجه کرد، بلکه قیمت خودروهای خارجی را چندین میلیون تومان افزایش داد.
این کار نیز به نوعی نادیده گرفتن حقوق مشتریان است، زیرا به هر حال قشر خاصی از جامعه خواهان استفاده از خودروهای خارجی هستند و شاید منظور غضنفری از «مدیریت بهتر واردات» نیز، جلوگیری از بروز چنین اتفاقاتی است. طی حدودا دو سالی که از حضور غضنفری در وزارت بازرگانی می‌گذرد، وی نشان داده که علاقه زیادی به تنظیم بازارهای داخلی به واسطه واردات انواع کالا دارد و اگر مسوولیت وزارتخانه ادغامی نیز به او برسد، هیچ بعید نیست این سیاست را در قبال خودرو هم در پیش بگیرد. به هر حال وقتی غضنفری از لزوم مدیریت بهتر واردات صحبت به میان می‌آورد، می‌تواند به این معنا باشد که از نظر وی، مدیریت فعلی واردات صحیح نبوده و نیازمند تغییراتی است.
رییس کمیسیون صنایع در این مورد ضمن اشاره به مخالفت برخی نمایندگان با ادغام وزارت صنایع در بازرگانی، می‌گوید: ما باید در هر شرایطی «تولید» را محور قرار دهیم، زیرا هیچ کس راضی به واردات بی رویه نیست. سید حسین‌هاشمی می‌افزاید: وقتی دولت، وزارت صنایع را در بازرگانی ادغام می‌کند، در واقع این پیام را می‌رساند که تجارت در اولویت قرار دارد و مجلس با این موضوع مخالف است. وی با اشاره به جلسه مشترک نمایندگان و وزیر بازرگانی، تاکید می‌کند:ما در آن جلسه هم به آقای غضنفری بابت ارجح بودن تولید بر تجارت، توضیح دادیم و وی نیز حرف‌هایمان را پذیرفت، اما با این حال باز هم نمی‌توان تنها به این گفته‌ها دل خوش کرد. به گفته رییس کمیسیون صنایع، اگر وزارت صنایع در بازرگانی ادغام شود، واردات کالاهای مختلف از جمله خودرو افزایش خواهد یافت و به همین دلیل مجلس به شدت با این ادغام مخالفت خواهد کرد.
افزایش رقابت‌پذیری
یکی از ایراداتی که به صنعت خودرو کشور گرفته می‌شود، رقابت‌پذیر نبودن محصولات آن است. برخی کارشناسان معتقدند، اینکه خودروسازان کشور فروش بالایی دارند، از انحصاری بودن بازار داخل ناشی می‌شود و اگر رقابت مناسبی در در این بازار وجود داشت، اوضاع کاملا فرق می‌کرد. به اعتقاد آنها، خودروسازان ایران از رقابت‌پذیری لازم برخوردار نیستند و به همین دلیل ممکن است با هر بادی که می‌آید، به لرزه بیفتند. اتفاقا به همین دلیل است که دولت هیچ‌گاه اجازه کاهش زیاد تعرفه واردات را نداده است، زیرا به خوبی می‌داند محصولات خودروسازی کشور توان رقابت با خارجی‌ها را ندارند. با این حال وقتی غضنفری از لزوم رشد رقابت‌پذیری می‌گوید، این می‌تواند به معنای افزایش سختگیری بر خودروسازان باشد، زیرا آنها هنوز نتوانسته‌اند قدرت لازم را در عرصه رقابت بدست بیاورند.
با این حال مدیرکل دفتر ماشین‌سازی و نیرو محرکه وزارت صنایع در این مورد می‌گوید: من بعید می‌دانم پس از ادغام وزارتخانه‌ها، واردات خودرو رشد زیادی بکند.
محسن صالحی‌نیا با تاکید بر اینکه رقم واردات بیش از 40 هزار دستگاه در سال نخواهد شد، می‌افزاید: ما یک استراتژی برای صنعت خودرو کشور در نظر گرفته‌ایم و وزارتخانه جدید نیز به آن توجه خواهد داشت. وی تاکید می‌کند: وزارتخانه جدید، هم برای تولید است و هم برای تجارت؛ بنابراین قرار نیست تولید به حاشیه برود و واردات بی رویه آغاز شود. به گفته صالحی نیا، خودروسازی نقش مهمی در ارزش افزوده و اشتغال دارد و نمی‌توان نقش آن را نادیده گرفت و وارداتش را بر تولید ترجیح داد.
تولید صادرات محور
رقابت‌پذیر نبودن خودروسازان کشور، به نوعی سبب شده که آنها در عرصه صادرات نیز عملکرد قابل قبولی را از خود به جا نگذارند. اوضاع به شکلی است که آخرین آمار، از نصف شدن صادرات خودرو حکایت دارد و همین است که سرپرست وزارت صنایع از لزوم «تولید صادرات محور» نیز صحبت به میان می‌آورد. این در شرایطی است که صادرات محور شدن تولید خودرو، مساوی است با رشد کیفیت و این رشد نیز قطعا با روند فعلی حاصل نخواهد شد. با این حساب، باید کاری کرد که خودروسازان بیش از پیش تکانی به خود داده و با اعمال برخی سختگیری‌ها، کیفیت تولیدات آنها را به تدریج بالا برد.
معاون وزیر بازرگانی در این مورد می‌گوید: بحث ما سختگیری نیست، زیرا می‌خواهیم تولید و واردات خودرو توامان در خدمت رفاه مشتریان باشد.
دودانگه با تاکید بر اینکه ادغام، کارآمدی حمایت‌ها را در پی خواهد داشت، می‌افزاید: وقتی وزارتخانه‌های بازرگانی و صنایع با یکدیگر ادغام شوند، سیاست‌های تولید و تجارت یکی می‌شود و فرصت‌های لازم برای حضور موفق خودروسازان در بازارهای داخلی و خارجی فراهم خواهد آمد. گفته‌های وی در شرایطی است که رییس کمیسیون صنایع معتقد است، ادغام وزارت صنایع در بازرگانی، تجارت را بر تولید ارجحیت خواهد داد.
همچنین در این مورد صالحی نیا نیز می‌گوید: در استراتژی که برای صنعت خودرو تدوین شده، صادرات جایگاه مناسبی دارد؛ بنابراین می‌توان اهداف وزارتخانه جدید را مبنی بر صادرات محور شدن، به واسطه آن تحقق بخشید.