شرايط خودروساز شدن در ايران

[اقاي ايـــده]

سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو‌، صدسال پس از تولد این صنعت نه تنها به حاشیه نرفته بلکه به متن اقتصاد نیز بازگشته است‌. بسیاری از کشورهای پیشرفته و صنعتی بزرگترین ‌سرمايه‌گذاران در بخش خودرو هستند و هر روز بیش از گذشته برای سفت کردن جای پای خود در این حوزه تلاش ‌مي‌کنند‌. بسیاری از کشورهایی که تلاش ‌مي‌کنند جای پایی برای خود در عرصه اقتصاد دست و پا کنند بر آن هستند که حرفی برای گفتن در حوزه خودرو داشته باشند‌. کره جنوبی‌، مالزی‌، چین و‌... از جمله کشورهایی هستند که تلاش ‌مي‌کنند پا به دنیای صنعتی بگذارند‌. در حقیقت روند صنعتی شدن بسیاری از کشورها با تاسیس واحدهای خودروسازی آغاز شده است‌. حتی صنعت خودروسازی در ایران نیز تاثیر شگرفی بر اقتصاد گذاشته است‌. در روزهایی که ایران از مرحله اقتصاد کشاورزی قصد داشت پا بیرون نهد و به اقتصاد صنعتی وارد شود‌، تاسیس کارخانه خودروسازی بود که سبب شد همه باور کنند ایران در مسیری جدید پا نهاده است‌. کارخانه ایران ناسیونال یا همان کارخانه ایران خودرو علم افتخاری بود که بالای سر برده ‌مي‌شد و افتخارش نصیب همه کسانی ‌مي‌شد كه ‌مي‌خواستند گزارشی درباره پیشرفت بدهند و تغییر و دوران جدیدی‌. حالا که از عمر صنعت خودرو در ایران بیش از چهل سال ‌مي‌گذرد هنوز بزرگترین و موثرترین صنعت خودروسازی است و نه چیز دیگری‌. در حال حاضر همه صنعت ایران خودرو ‌مي‌شناسند‌ و 20 تولیدکننده دیگر خودرو در ایران مشغول به کار هستند و انواع خودروهایی که در ایران تولید ‌مي‌شود آنقدر است که رنج قیمتی هفت تا پنجاه و اندی میلیون تومان را پوشش دهد‌. فرانسه یکی از بزرگترین شرکای خودروسازی ایران و کره جنوبی دیگر شریک صنعت خودروسازی ایران همواره از حضور در بازار ایران سود بسیار برده‌اند و آنقدر جذابیت بازار ایران برایشان زیاد بوده است که برای انعقاد قراردادهای جدید تلاش کنند و پا پیش بگذارند و پا پس نکشند‌. صنعت خودروسازی ایران مجموعه‌ای از صنایع را تحت پوشش خود قرار داده و اشتغال مستقیم و غیرمستقیم فراوانی را به وجود آورده است‌. هر چند در ایران 21 تولیدکننده عمده خودرو فعالیت ‌مي‌کنند اما هنوز هستند تعداد کثیری از ‌سرمايه‌گذاران که دوست دارند در بازار ایران نقشی ایفا کنند و به آن ورود نمایند‌.


حال در این گزارش قصد داریم نگاهی هر چند گذرا به مراحلی بیندازیم که یک متقاضی تاسیس واحد خودروسازی باید آنها را طی کند تا بالاخره از سوی مقامات و مسوولان به عنوان خودروساز شناخته شود‌.
اگر کسی قصد تاسیس واحد خودروسازی را داشته باشد تنها با وزارت صنایع و معادن طرف نیست بلکه باید با مجموعه‌ای از دستگاه‌های اجرایی هماهنگی‌های لازم را به عمل آورد‌. به عنوان مثال برای تهیه زمین جهت ساخت سوله و واحد خودروسازی باید هماهنگی‌ها‌ی لازم را با وزارت مسکن و شهرسازی به عمل آورد‌. همچنین شهرداری و منابع طبیعی و سایر مراجع ذیربط نیز باید در این حوزه اظهارنظر نمایند‌. در کارخانه‌های خودروسازی نیز مثل سایر کارخانه‌های صنعتی‌، ساخت وساز باید تحت پوشش شهرداری و وزارت مسکن و سایر مراجع ذیربط صورت گیرد‌. در اولین مراحل فعالیت هماهنگی با این ارگان‌ها از سایر ارگان‌ها با اهمیت‌تر است و کار به نحوه تعامل این دستگاه‌ها با متقاضی تاسیس واحد خودروسازی ارتباط فراوان دارد‌. برای اخذ مجوز تاسیس واحد خودروسازی نه تنها موافقت اصولی که پس از طی مراحل اولیه پروانه بهره‌برداری نیز لازم است‌.
هر کارخانه خودروسازی از سه بخش مهم تشکیل شده است‌. اين سه بخش شامل خط بدنه‌سازي‌، خط مونتاژ ورنگ است‌. اگر واحدي بخواهد مجموعه كامل خودروسازي را در اختيار داشته باشد بايد نسبت به راه‌اندازي اين سه بخش اقدام كند‌. همچنين برخي واحدهاي خودروسازي با تاسيس زيرمجموعه‌هايي نسبت به توليد قطعات موردنياز خود اقدام مي‌كنند و همين امر سبب گسترش زيرمجموعه آنها ‌مي‌شود‌. اگر خودروسازي بخواهد تمام و كمال راه بيفتد پس از پيش‌بيني مراحل ابتدايي و دريافت مجوز و راه‌اندازي سه بخش پيش گفته بايد نسبت به نصب ماشين‌آلات اقدام نموده و توليد نمونه محصول را در دستور كار خود قرار دهد‌. پس از آن كه توليد نمونه با موفقيت پشت‌سر گذاشته شد وقت توليد انبوه است كه در اين مرحله بايد پروانه بهره‌برداري براي واحد خودروساز صادر شود‌. بايد توجه داشت كه واحد خودروسازي نظير هر واحد صنعتي ديگري با وزارت امور اقتصاد و دارايي به لحاظ امور مالياتي و وزارت كار به لحاظ مسايل كارگري تعامل و همكاري داشته باشد‌. همچنين به منظور واردات و صادرات قطعه و اتومبيل بايد موافقت وزارت‌بازرگاني و امورخارجه را مدنظر قرار دهد و موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي و سازمان‌حفاظت محيط‌زيست نيز بايد فعاليت اين كارخانه را تاييد و مجوزهاي لازم را براي آن صادر كنند‌. در ضمن واحد‌ها‌ي خودروسازي بايد حتماً با وزارت كشور و نيروي انتظا‌مي ‌به منظور شماره‌كردن خودروها همكاري نزديكي داشته باشند‌. اما آيا در حال حاضر امكان تاسيس واحدهاي جديد خودروسازي فراهم است؟ جواب اين سئوال هم مثبت است و هم منفي و بايد توجه داشت در دنياي امروز بسياري از كشورها سرمايه‌ها‌ي كلاني را به اين صنعت تزريق ‌مي‌كنند تا بتوانند حرفي براي گفتن در بازارهاي جهاني داشته باشند و ‌مي‌توان به جرات گفت صنعت خودروسازي در همه كشورها به نوعي از حمايت دولت‌ها‌ برخوردار است‌. واحدهاي بزرگ خودروساز هر روز براي كاهش هزينه‌ها‌ي خود نسبت به احداث كارخانه‌ها‌ي جديد نه فقط در كشور ما بلكه در ديگر كشورها اقدام ‌مي‌كنند‌. هر كارخانه ممكن است بخشي از پروسه توليد خودرو را عهده‌دار شود‌. به عنوان مثال آنقدر توليد قطعه خودرو تخصصي شده است كه ممكن است كارخانه‌اي با هزينه‌گزاف براي توليد قطعات خودرو و ملزومات آن تاسيس شود و اتفاقاً همين كارخانه‌ها‌ي كوچك ‌مي‌توانند در روند توليد موثر بوده و از بار هزينه‌اي كارخانه مادر بكاهند‌. در ايران نيز دوخودروساز بزرگ ايراني يعني ايران خودرو و سايپا اين بخت را دارند كه وارد حوزه جديدي شوند و خوشه‌ها‌ي صنعتي را در كشور رشد دهند‌. خوشه‌ها‌ي صنعتي در هر كشوري پيش‌زمينه و پيش‌نياز ورود به دنياي صنعتي هستند‌. از اين‌روست كه سرمايه‌گذاري در اين حوزه از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است‌. در حال حاضر بحث تاسيس واحد خودروسازي در زابل و چابهار‌، مشهد و ايلام و حتي استان خوزستان بسيار داغ است‌. ممكن است سرمايه تاسيس واحد خودروسازي در مناطق محروم بسيار بالاتر از سرمايه لازم براي تاسيس واحدهاي توليدكننده ديگر كالاها باشد اما با اين حال بايد توجه داشت كه ورود خودروسازي به هر استاني گذشته از ايجاد اشتغال پايدار زمينه‌ساز رشد و توسعه استان‌ها‌ نيز خواهد شد‌. هنوز بحث خروج پيكان از چرخه توليد چندان جدي نشده بود كه زمزمه‌ها‌يي درباره انتقال خط توليد اين خودرو به مشهد به گوش ‌مي‌رسيد‌. استانداري خراسان شرايط مناسبي را تدارك ديده بود تا بتواند صاحب خط توليد خودرو شود‌. اما از آنجا كه پيكان چهل و‌اندي سال از عمرش گذشته بود عليرغم همه رايزني‌ها‌ بخت آن نيافت در جايي ديگر به حيات خود ادامه دهد‌. كارشناسان سازمان مديريت و برنامه‌ريزي با انجام تحقيقات كارشناسي در ردكردن اين طرح ترديد نكردند و در گزارش‌ها‌ي خود به صراحت عنوان نمودند كه توليد اين خوردو به لحاظ اقتصادي ديگر مقرون به‌ صرفه نيست‌. اما خروج پيكان از چرخه توليد سبب نشد كه بحث راه‌اندازي واحد خودروسازي در بينالود‌، شهرك صنعتي كه در نزديكي مشهد قرار دارد از دستور كار خارج شود‌. رايزني‌ها‌ همچنان ادامه دارد و مسوولان استانداري استان خراسان رضوي معتقدند به زودي كارخانه دوم ايران خودرو در اين شهر راه خواهد افتاد تا بالاخره قديمي‌‌ترين واحد خودروسازي ايران نيز چون واحدهاي بزرگ خودروسازي جهان صاحب چندين كارخانه باشند و با چرخاندن چرخ‌ها‌ي خود‌، چرخ اقتصاد را نيز روان‌تر از پيش به حركت درآورند‌. بحث تاسيس واحد خودروسازي در زابل و چابهار نيز بحث تازه‌اي نيست‌. از سال 1382 كه دولت موافقت خود با اين امر را اعلام كرد تاكنون رايزني‌ها‌ و مذاكراتي در جريان است تا كارخانه‌اي در اين دو شهر تاسيس گردد‌. ديگر استان‌ها‌ي محروم نيز به همين صورت متقاضي تاسيس واحد خودروسازي هستند‌. اين احتمال كه به زودي خودروسازي‌ها‌يي جديد در كشور تاسيس شوند احتمالي است قوي‌. چرا كه وزيرصنايع و معادن اعلام كرده است رسيدن به توليد ۲ميليون خودرو با تكيه بر صادرات تا سال۱۳۹۰دور از دسترس نيست و اين برنامه جزو برنامه‌ها‌ي پيش‌بيني شده دولت و نظام جمهوري اسلا‌مي‌است‌.
«عليرضا طهماسبي» ‌مي‌گويد: استراتژي توسعه صنعت خودرو كشور تكيه بر توان طراحي و صنعتي ملي و جا انداختن نشان‌هاي تجاري (برند) ملي در دنيا است.
او گفت: با نگرش تكيه بر توان طراحي و صنعتي داخلي مي‌توان سهم خود را از بازار جهاني كسب كرد هرچند در كنار آن مشاركت با خودروسازان معتبر جهان را نفي نمي‌كنيم.
طهماسبي گفت: پيش از اين اعلام كرده بوديم كه تا پايان سال دوم كار دولت نهم حداقل چهار واحد خودروسازي جديد ايجاد خواهيم كرد كه سه واحد تاسيس شده و تا پايان سال جاري به پنج واحد خواهد رسيد كه چهار واحد آن مربوط به محصول ملي سمند در كشورهاي مختلف است.
وي افزود: براي حضور پايدار در بازارهاي بين‌المللي خودرو فقط ورود كافي نيست بايد سرمايه‌گذاري كنيم و هماهنگ با فناوري جهاني هر دو تا سه سال محصول جديدي را كه نماينده صنعت خودروسازي كشور است به بازارهاي بين‌المللي ارايه دهيم.
وزير صنايع و معادن با اشاره به ارايه مدل جديد پژو ۲۰۶در ايران به نام پژو 206 sd گفت: كاري بود كه با مشاركت كشورهاي خارجي انجام شد اما با تكيه برتوان داخلي موفق شديم سمند سورن را در زمان كوتاه‌تر و هزينه كمتر طراحي كنيم كه نشان دهنده توان متخصصان ايراني است.
وزير صنايع و معادن ابراز اميدواري كرده است كه در سال‌ها‌ي آتي بزرگترين خودروساز خاورميانه يعني ايران بتواند سهمي ‌عمده از بازار قطعه و ريخته‌گري را به خود اختصاص بدهد‌. با توجه به سياست‌گذاري‌ها‌ي صورت گرفته چنين برنامه‌ها‌يي بلندپروازانه نيست و به طور حتم قابل تحقق خواهد بود‌.

---

منبع پاتوق يو