آخرین اخبار و مطالب مربوط به ارز.دلار

[MARYAR]

مهندس هادی کوزه چی فارغ‌التحصیل MBA از دانشگاه صنعتی شریف و مک مستر کانادا به بررسی نوسان بازار ارز تا پایان سال پرداخته است.

در صورتی که شرایط کلی بازار ارز و هجوم تقاضای سوداگری و سفته بازی مردم کشور به بازار را در حال حاضر مشابه سال های 73، 66 و 58 بدانیم، با توجه به قدرت و تقاضای خرید بالاتر ریال برای دلار (تقریباً 6 تا 7 برابر سال های ذکر شده)، میزان نوسانات بسیار شدیدتر خواهد بود/ به نظر می رسد که به دلیل پایداری دلایل ساختاری ذکر شده، تلاطمات به طور کلی ادامه خواهد داشت، هرچند در مقاطعی ممکن است به دلیل آرامش در دلایل مقطعی ذکر شده، بازار آرام شود.

با راه اندازی مرکز مبادلات ارزی و رونق بورس انتظار می رفت دامنه نوسان ارزی در بازار محدود شود و نرخ در سطح کم نوسان تری حرمت کند.اتفاقات هفته گذشته خلاف این انتظار را نشان داد و نرخ در سطح جدید و حتی کانال های جدید قیمتی رکورد ثبت کرد.در گفت و گو با مهندس هادی کوزه چی از تحلیلگران بازار ارز از دلایل نوسانات اخیر رمزگشایی شده است کوزه چی فارغ‌التحصیل MBA از دانشگاه صنعتی شریف و مک مستر کانادا است.

در تحلیل ارائه شده از سوی بانک مرکزی شکل گیری انتظارات تورمی و تشدید آن در ماه‌های پایانی سال، افزایش تقاضای سفته بازی و احتیاطی، شکل گیری مجدد تقاضای ناشی از تبدیل دارایی‌ها و تعهدات ارزی بانک‌ها از مهم‌ترین دلایل نوسان اخیر عنوان شده است شما این دلایل را چگونه ارزیابی می کنید؟ هر کدام از این عوامل چگونه می تواند در بازار نقش ایفا کند؟

دلایل ذکر شده نیز به نظر بنده صحیح است ولی برای انجام تحلیلِ دقیق تر و عمیق تر بهتر است که نگاه پویاتری به چرایی این تحولات داشته باشیم. به نظر من باید ریشه های تحولات دو هفته گذشته را به دو بخش تقسیم کرد (همانند تحولات شهریور و مهر 91):
- الف) دلایل ساختاری مانند نقدینگی سرگردان و سیال، تورم بالای شکل گرفته در کشور در ماه های اخیر، مشکلات ناشی از تحریم ها و تشدید پیوسته آنها مخصوصاً در حوزه بانکی، نحوه مدیریت بازار ارز-کالا توسط نهادهای مرتبط

- ب) دلایل مقطعی مانند تعویق قطعی مذاکرات هسته ای بعد از چند ماه مذاکره برای تعیین زمان و مکان مذاکره که نشان دهنده اختلافات زیاد بین طرفین مذاکره است که حتی امکان توافق در رابطه با زمان و مکان به ماه ها مذاکره نیاز دارد؛ مسائل و تنش های سیاسی داخلی در رابطه بین دولت و مجلس؛ تشدید طبیعی تقاضای وارداتی در ماه های دی و بهمن (معمولاً در این ماه ها تقاضا برای ارز جهت انجام واردات کالا و رساندن کالا به بازار شب عید داخل، توسط تجار وجود دارد)؛ اخبار مربوط به احتمال اجرای فاز دوم هدفمندی، افزایش پرداختی یارانه نقدی و پرداخت عیدی فوق العاده.


ابتدا به بررسی و تحلیل برخی از دلایل ساختاری می پردازیم. همانطور که می دانید در سال هایی چون 1358، 1366، 1373 و اکنون به دلایل مختلف، تقاضای خرید دلار توسط عموم مردم و سفته بازارن حرفه ای شکل گرفته است.
نقدینگی ریالی موجود در حال حاضر توان بسیار بالایی در خرید دلار-طلا نسبت به سال های اوایل انقلاب، اواخر جنگ تحمیلی و سال 1373 دارد و این امر مدیریت بازار ارز را برای بانک مرکزی و سایر نهادهای مرتبط بسیار دشوارتر می کند. در صورتی که شرایط کلی بازار ارز و هجوم تقاضای سوداگری و سفته بازی مردم کشور به بازار را در حال حاضر مشابه سال های 73، 66 و 58 بدانیم، با توجه به قدرت و تقاضای خرید بالاتر ریال برای دلار (تقریباً 6 تا 7 برابر سال های ذکر شده)، میزان نوسانات بسیار شدیدتر خواهد بود که این امر در عمل نیز مشاهده می شود.
برای مشخص شدن اهمیت این موضوع، قابل ذکر است که نقدینگی که در حال حاضر به صورت روزانه در نظام بانکی کشور، خلق می شود در حدود 300 میلیارد تومان است که از کل نقدینگی سال 1358 بیشتر است.
این میزان توان خرید دلار- طلا توسط نقدینگی ریالی در حال حاضر، سبب شده است که کارشناسان به آن عنوان غول نقدینگی بدهند. طبیعی است که با هجوم بخش اندکی از نقدینگی (در حدود 2%)، در یک بازه زمانی کوتاه مانند یک هفته به بازار ارز-طلا، با توجه به محدودیت های تجهیز و تزریق منابع ارزی -طلایی برای بانک مرکزی به خاطر محدودیت های ناشی از تحریم ها، مدیریت بازار ارز از کنترل بانک مرکزی خارج می شود.
همچنین باید مدنظر قرار داشت که به دلیل گسترش سیستم بانکی کشور و مخصوصا گسترش شدید منابع و فعالیت های موسسات پولی-مالی غیربانکی نسبت به ساختار کاملاً دولتی نظام بانکی کشور در سال های ذکر شده، نظارت بانک مرکزی در عمل کاهش یافته است و حرکت های سریع و سیل گونه ریال در بین بازارها از گسترش بسیار بالایی نسبت به سال های ذکر شده برخوردار است.
در رابطه با تورم نیز برای آنکه تحلیل مناسبی از آمار داشته باشیم، در ادامه میزان تورم نقطه به نقطه و نیز تورم ملموس، بررسی شده است.

- تورم نقطه به نقطه: تورم نقطه به نقطه بیانگر نرخ رشد شاخص قیمت‌ها در پایان هر ماه نسبت به شاخص قیمت‌ها در پایان ماه مشابه سال قبل است (تورم یک سال گذشته). این تورم بیشتر مورد توجه مردم است و توسط آنها برای مقایسه رشد قیمت ها استفاده می شود. آخرین تورم نقطه به نقطه (آذر 91 نسبت به آذر 90)، در حدود 37% است که 10% بیشتر از تورم متوسط (27%) می باشد. همانطور که در جدول زیر مشاهده می شود تورم نقطه به نقطه به صورت پیوسته در ماه های اخیر در حال رشد است و این امر سبب فاصله زیاد بین تورم متوسط و نقطه به نقطه می شود.
- تورم ملموس: در این روش معادل سالانه تورم یک سال آینده، بر اساس تورم ماهانه موجود، (نقطه به نقطه برای یک سال آتی) محاسبه می شود. البته اسم انتخاب شده شاید علمی نباشد، ولی هدف آن است که بدانیم مثلا در صورتی که تورم ماه شهریور به مدت 11 ماه آینده ادامه داشته باشد، تورم در یک سال مذکور چقدر خواهد بود. برای محاسبه این تورم از فرمول رشد مرکب استفاده می کنیم.

دلیل انتخاب این نام توسط اینجانب این نام آن است که مردم عملاً با این تورم سر و کار دارند و افزایش قیمت ها هرچقدر نزدیک تر به زمان وقوع باشد (یعنی تورم ماهانه برای ماه گذشته)، واقعیت را بهتر نشان می دهد. با توجه به رشد شدید تورم ماهانه در چند ماه اخیر، تورم متوسط و تورم نقطه به نقطه یک سال گذشته، واقعیت تورم و رشد قیمت ملموس برای مردم را به درستی نشان نمی دهد.

معادل سالانه تورم تجربه شده در مهر و آبان 91، در حدود 70% است. این میزان تورم از شدیدترین تورم های موجود در دنیا است و اثرات آن بر تمامی بازارهای کالا و سرمایه گذاری قابل توجه خواهد بود. در صورتی که متوسط تورم 4 ماه اخیر (شهریور تا آذر 91)، در 8 ماه آینده ادامه داشته باشد، نرخ تورم نقطه به نقطه مرداد 92 (از شهریور 91 تا مرداد 92)، حدود 50% خواهد بود. به نظر می رسد که تصمیم گیری مردم و فعالین اقتصادی بر اساس چنین میزان تورمی و بازدهی متناسب با آن صورت می گیرد.
از سوی دیگر مردم تورم را تورم کالای ساده ای چون ارز، طلا، خودرو و مانند آن می سنجند که تقریباً در یک سال اخیر از رشد قیمتی در حدود 100% برخوردار بوده است. مجموع این آمار بسیار خطرناک است و سبب می گردد که جریان نقدی بالایی توسط مردم از سپرده های بانکی به سمت این بازارها شکل گیرد تا قدرت خرید خود را حفظ نمایند. تشدید تورم و رشد نقدینگی سبب تشدید تلاطمات در بازار ارز و طلا خواهد شد و مدیریت بازار را برای بانک مرکزی دشوارتر خواهد نمود. سفته بازان حرفه ای نیز از این فرصت، سوءاستفاده کرده و بازارها را آشفته تر می نمایند.

انتظار می رفت با راه اندازی مرکز مبادله ارزی دامنه نوسان ارزی محدود شود چرا با گذشت بیش از 130 روز از راه اندازی این مرکز دامنه نوسان به قیمت ها قبل از راه اندازی مرکز بازگشت؟


کلیت این بحث می تواند درست باشد، ولی باید به عملکرد مرکز مبادلات به صورتی عملی و واقع گرایانه نگاه شود. آماری که در رابطه با مرکز مبادلات ارائه می شود، میزان ثبت سفارش های صورت گرفته است که تقریباً به صورت ماهانه در حدود 1 میلیارد دلار است. در صورتی که میزان واردات رسمی کشور به صورت ماهانه در حدود 4 تا 5 میلیارد دلار است. این امر نشان دهنده آن است که مرکز مبادلات در حدود 20% تا 25% از نیاز ارزی کشور به واردات را پوشش می دهد.
از سوی دیگر، بنده تاکنون هیچگونه آماری از میزان پرداخت های صورت گرفته و انتقال ارزهای موفق ندیده ام. میزان کل ثبت سفارش های صورت گرفته در طی چهار ماه گذشته، با توجه به اعداد فوق نسبت به میزان واردات اندک است و به صورت طبیعی میزان انتقال نهایی صورت گرفته نیز باید کمتر باشد. این امر سبب می گردد که مرکز مبادلات در عمل به عنوان عاملی جهت به تعویق انداختن تقاضای ارز برای واردکنندگان عمل می نماید و اثر واقعی آن کاهش می یابد. البته نفس راه اندازی مرکز و دسته بندی ارز برای اولویت های مختلف، اجباری است که با توجه به شرایط کشور گریزی از آن وجود ندارد، ولی باید نسبت به کارکرد واقعی و میزان اثرگذاری آن رویکرد واقعگرایانه داشت.
در نهایت نیز باید توجه نمود که تنها بخشی از نوسان بازار ارز به خاطر تقاضای واقعی ارز جهت واردات است و نوسانات ارز بیشتر ناشی از تقاضای سوداگری-سفته بازی و حفظ قدرت خرید است که مرکز مبادلات پاسخگوی این نوع تقاضا نمی باشد. به عبارت دیگر، مخاطب مرکز مبادلات، واردات است (پاسخگویی به تقاضای واقعی ارز)، در حالی که نوسان ارز در بازار آزاد بیشتر به خاطر تقاضای کاذب و غیرواقعی ارز است که در این مرکز پوشش داده نمی شود و نبایستی نیز چنین انتظاری از مرکز مبادله ای داشت.

با توجه به شرایط پیش رو چشم انداز نرخ ارز در کوتاه مدت و پایان سال به چه سمت و سوی است؟
متاسفانه به نظر می رسد که به دلیل پایداری دلایل ساختاری ذکر شده، تلاطمات به طور کلی ادامه خواهد داشت، هرچند در مقاطعی ممکن است به دلیل آرامش در دلایل مقطعی ذکر شده، بازار آرام شود. مدیریت قوی بازار ارز-کالا و سیاست های پولی-مالی می تواند سبب کاهش تلاطمات و یا افزایش آنها شود.

یکی از تاکتیک های مرکز مبادله روند نزولی نرخ دلار در مرکز است این در حالی است که در بازار غیر رسمی این روند معکوس است فاصله گیری نرخ مرکز با بازار غیر رسمی چه تبعاتی می تواند داشته باشد؟


به نظر بنده این استراتژی چندان تاثیری در بازار آزاد ارز ندارد. دلیل این امر آن است که همانطور که در بالا ذکر شد، فروشندگان-خریداران و مخاطبین دو بازار (یعنی مرکز مبادلات و بازار آزاد)، دو گروه مختلف هستند. خریداران در بازار آزاد، مردم معمولی و سوداگران هستند که با هدف پوشش دارایی خود در مقابل تورم به این بازار مراجعه می کنند (اصطلاحا تقاضای غیرواقعی-کاذب برای ارز) و مخاطبان مرکز مبادلات، واردکنندگان کالا به کشور هستند (اصطلاحا تقاضای واقعی برای ارز).
استراتژی فوق اثری بر روی بازار آزاد ندارد چون تاثیری بر روی عرضه و تقاضای بازار آزاد به جای نمی گذارد، ولی سبب ایجاد رانت برای استفاده کنندگان از ارز مرکز مبادلات می گردد و درآمدها نهادهای مرتبط فروشنده ارز در مرکز مبادلات (یعنی وزارت نفت، صندوق توسعه ملی و ...) را کاهش می دهد. با توجه به تحولات ماه های گذشته، کاهش قیمت توسط مرکز مبادلات حتی به صورت روانی نیز بر روی بازار آزاد تاثیرگذار نیست.

تلاطم اخیر در شرایطی رخ داد که بازار سرمایه از بازدهی مناسب برخودار است و قیمت ها در بازار مسکن نیز رو به رشد است چرا در شرایطی که بازار سرمایه رونق دارد و در بخش مسکن نیز قیمت ها رو به رشد باز هم شاهد هستیم مقام های رسمی از هجوم سفته بازان به بازار سخن می گویند؟


مشکل پیش آمده در شش ماه گذشته مرتبط با تمامی بازارهای کشور است (مسکن، بورس، خودرو، ارز، طلا و ..)، و دلیل ساختاری آن همانطور که در بالا ذکر شد، میزان بالای نقدینگی موجود در کشور (در سایه رشد نقدینگی در سال های گذشته)، تورم بالای شکل گرفته در کشور و نهایتا تضعیف بخش تولید-عرضه به خاطر مشکلات پیش آمده در تجارت خارجی و کمبود سرمایه در گردش است. مردم در این شرایط، پول را در بانک نگه نداشته و مداوم بین بازارها جابه جا می کنند و این امر تورم را تشدید کرده و نوسانات شدیدی همراه با رشد قیمتی عجیب و غریبی را در همه بازارها ایجاد می کند. البته میزان نوسانات و رشد در بازارهای مختلف متفاوت است. مثلا بازار مسکن نسبت به بازار ارز-طلا رشد قیمتی کمتری و نوسان کمتری را تجربه کرده است. یکی از دلایل این امر بزرگ بودن اندازه این بازار است که سبب می شود، اینرسی بالاتری برای رشد قیمت داشته باشد

منبع: زندگی نیوز