گروه استانی خوزستان

[المیرا]

كيسه ها
كاربردي ترين بسته بندي در بخش مصرف كننده نهايي، به علت ارزاني قيمت، سهولت پر شدن و سهولت دوخت، كيسه هاي نايلوني هستند. اين نوع كيسه ها، در اندازه ها و جنس هاي مختلفي در دسترس بوده، اما نسبت به اغلب بسته بندي هاي ديگر، حفاظت كمتري در برابر آسيب فيزيكي ايجاد مي كنند.

كيسه هاي ورقه اي پلاستيكي
ورقه هاي شفاف و نيمه شفاف زيادي با تركيبات گوناگون، به لحاظ تجاري و بعضي از آنها با قيمت هاي پايين تري نسبت به كاغذ كرافت، پارچه نخي و كرباس در دسترس هستند. كيسه هاي پيش ساخته با مارك هاي متفاوتي در بازار مصرف وجود دارد كه با دستگاه هاي خودكار ساخته مي شوند.

مزاياي كيسه هاي پلاستيكي عبارتند از:
الف) ديد بصري مناسب با محصول بسته بندي شده (در نوع شفاف)
ب) نفوذپذيري محدود نسبت به بخار آب و ممانعت از كاهش رطوبت محصول
ج) استحكام و مقاومت نسبتا مناسب در برابر پارگي

كيسه هاي توري
حداكثر مقدار جريان هوا براي محتويات درون بسته بندي، در كيسه توري انجام مي شود. اين توري ها با وجود روزنه هاي 3 تا 6 ميلي متري بين رشته اي، جريان آزاد هوارا درون كيسه امكان پذير مي سازند. كيسه هاي توري از مواد گوناگوني ساخته شده اند كه رشته هاي نازك پلاستيكي، نخ پنبه اي و رشته هاي تابيده از كاغذ فرآوري شده، رايج ترين آنها به شمار مي روند.
مزيت هاي مهم كيسه هاي توري عبارتند از:
الف) تهويه عالي براي تبادل گرما قبل از مراحل سردسازي
ب) جلوگيري از افزايش رطوبت نسبي در كيسه براي محصولات و ايجاد شرايط نامطلوب
ج) ديد بصري مناسب محصول
ه) دوخت آسان
كيسه هاي توري براي بسته بندي پرتقال، سيب زميني وپياز مناسب هستند. زيرا اين محصولات در كيسه هاي توري، نسبت به ورقه پلاستيكي، سريع تر سرد شده و خطر پوسيدگي محصول در طول يك دوره طولاني فروش در كيسه توري، نسبت به نوع پلاستيكي آن، كمتر خواهد بود. بسته بندي سيب ها در كيسه هاي توري رواج كمتري دارد، چون آنها معمولا قبل از بسته بندي سرد مي شوند و در نتيجه احتمال پوسيدگي سيب ها تا زمان فروش، از پرتقال كمتر است.

سيني هاي مصرفي
نوع مناسبي از بسته بندي مصرفي براي عرضه در سطح عمده فروشي يا در فروشگاه هاي خرده فروشي، سيني شكل دار است، اين سيني ها از نئوپان، پلاستيك اسفنجي شكل دار و يا پلاستيك شفاف ساخته شده اند كه در اندازه هاي مختلفي مورد استفاده قرار مي گيرند. رايج ترين سيني هاي كاربردي براي نگه داشتن 4 تا 6 سيب، يا پرتقال، در لايه اي مجزا طراحي شده اند. سيني هاي بزرگ تر و گودتر، تعداد ميوه هاي بيشتري را در اندازه هاي متوسط در دو لايه، يا به شكل هرم نگه مي دارند.

انواع مواد بسته بندي
در بازار از لحاظ تجاري، انواع مواد بسته بندي با ويژگي هاي عملكردي خاصي براي بسته بندي ميوه ها و سبزي ها تازه در دسترس است كه عبارتند از: چوب، پارچه، كاغذ و پلاستيك
چوب و منسوجات
ظروف چوبي به طور سنتي براي حمل فله اي ميوه ها و سبزي ها به بازار استفاده مي شوند. چوب، حفاظت مكانيكي خوب، ويژگي هاي روي هم چيده شدن مناسب و تحمل وزن بالا را نشان مي دهد. با اين حال، اين ماده بازدارنده مناسب گاز، يا رطوبت زياد نبوده و مي تواند خود منبع آلودگي براي محصولات محسوب شود. به تدريج با ورود موادي از قبيل پلي‌استايرن، پلي پروپيلن وپلي اتيلن، اين مواد جايگزين ظرف هاي چوبي شدند كه هم وزن سبك تر داشته و هم هزينه هاي حمل و نقل پايين تري دارند.
بسته بندي هاي پارچه اي مانند گوني هاي كنفي، هنوز هم براي حمل فله اي ميوه ها و سبزي ها در مقادير كم به بازار استفاده مي شوند. لازم به ذكر است كه گوني هاي كنفي با اين كه بادوام بوده و مقاومت بالايي نسبت به پارگي دارند، اما قابليت كشش اندكي داشته، نسبت به رطوبت و گازها، بازدارنده هاي بسيار ضعيفي هستند و در معرض پوسيدگي كپكي قرار مي گيرند، به همين علت، بايد كيسه هاي كاغذي چند جداره، جايگزين آنها شوند.


كاغذ و مقوا
امروزه در اكثر نقاط دنيا، كاغذ و مقوا رايج ترين مواد بسته بندي به حساب مي آيند. بسته بندي كاغذ و مقوا، حدود 30% از 70 ميليون تن محصولات كاغذي توليد شده در سال، به ارزش تقريبا 16 ميليارد دلار را در بازار تشكيل مي دهد.
خمير كاغذ توسط هيدروليز قليايي يا اسيدي تكه هاي چوب، به دست مي‌آيد. به اين صورت كه خمير در آب شناور مانده و با پروانه هاي چرخشي كوبيده مي شود، در اين قسمت، تيغه هايي براي تقسيم طولي فيبرهاي سلولزي وجود دارد. آنگاه فيبرها پالايش شده و به منظور كاهش مقدار رطوبت از غلطك هاي گرمايي عبور داده مي شوند. سپس براي دادن ويژگي هاي نهايي سطح به كاغذ، از غلطك هاي پاياني گذرانده مي شوند.

انواع گوناگون ظرف هاي كاغذي و مقوايي، كه به عنوان بسته بندي مواد غذايي به كار مي روند، در جدول زير نشان داده است.
انواع كاغذهاي متداول در بسته بندي
كاغذ كاربرد ويژگي ها
كاغذ كرافت كيسه و زنبيل كاغذي قهوه اي رنگ(كاغذ سفيدكاري نشده)، استحكام خوب و مقاوم به پارگي (در صورت خيس نشدن)
كاغذ سفيد كرافت كيسه سفيد، كاغذ دورپيچ سفيدرنگ، در صورت نياز جلادار، استحكام نسبتا كم
كاغذ پوستي كاغذ بسته كره و مارگارين كاغذ نيمه شفاف عمل آوري شده با اسيد سولفوريك
كاغذ روغني كاغذ دورپيچ با مقاومت مناسب در برابر روغن كاغذ با چگالي زياد، با سطح گالوانيزه
گلاسين كاغذ روپيچ، كاغذ شيريني كاغذ مقاوم به روغن با چگالي زياد، نيمه شفاف، شكننده
دستمال كاغذي سبك و محافظت محصولات نرم در مقابل غبار و ساييدگي كاغذ سبك وزن، تهيه شده از خمير كاغذ
مقوا كارتن، جعبه، جداكننده در داخل بسته خمير كاغذ فشرده
مقواي شياردار بسته بندي بزرگ تر براي بسياري از محصولات صفحات ضخيم كاغذي، مقواي شياردار

كاغذ
كاغذ كرافت، كاغذ بسيار محكمي محسوب مي شود، حداقل از 80% سولفات خميرچوب ساخته شده است، اين كاغذ براي ساختن كيسه هاي خواربار فروشي، كيسه هاي چندجداره، كيسه هاي حمل و مخصوصا كيسه هايي كه براي بسته بندي فله اي پودرها، آرد، شكر، ميوه ها وسبزي هايي كه نياز به استحكام داشته، مقرون به صرفه است. كاغذهاي سفيد علي رغم گران تر بودن، نسبت به كاغذهاي معمولي، ضعيف تر بوده، اما از قابليت چاپ فوق العاده اي برخوردارند.
كاغذ پوستي از خمير سولفات توليد شده و به منظور فرآوري از حمام اسيد سولفوريك عبور داده مي شود، اين كاغذ نسبت به كاغذ كرافت، سطح سالم تري دارد، بنابراين نسبت به كاغذ كرافت، مقاومت بيشتري در مقابل نفوذ رطوبت و روغن از خود نشان مي دهد، به دليل همين ويژگي، از آن براي بسته بندي كره و روغن شيريني پزي استفاده مي شود.
كاغذ سولفيد نسبت به كاغذ سولفات، سبك تر بوده و ضعيف تر عمل مي كند. كاغذ ضد روغن از خمير سولفيد ساخته مي شود و براي توليد آن با ساختار فشرده تر، فيبرها به طور كامل تري كوبيده مي شوند، زماني كه اين كاغذ خشك باشد، نسبت به چربي ها و روغن ها مقاومت بيشتري از خود نشان مي دهد. بنابراين چنانچه كاغذ مرطوب شود، اين ويژگي را از دست خواهد داد. از اين مواد، براي بسته بندي محصولاتي، نظير مارگارين، سيب زميني سرخ شده، آسترهاي داخلي كيسه هاي چند لايه و آستر قوطي هاي تركيبي به منظور بسته بندي آب ميوه هاي منجمد استفاده مي شود.
گلاسين نوعي كاغذ سولفيد روغني است كه رنگ روغن زيادي توسط غلطك هاي پاياني به آن داده شده است و به عنوان ماده بسته بندي براي محصولاتي مثل آب نبات و محصولات خاص نانوايي به كار مي رود. در شكلات و چيپس سيب زميني، پوشش گلاسين به عنوان مانعي براي عبور نور ماوراي بنفش(uv) و براي جلوگيري از مشكلات پوسيدگي استفاده مي شود.
دستمال كاغذي يا كاغذهاي نرم نيز، يك بسته بندي ثانويه براي حفاظت از ميوه ها در مقابل گرد و خاك، جذب رطوبت اضافي و جلوگيري از پوسيدگي به شمار مي رود.
اشكال اساسي كاغذ به عنوان يك ماده بسته بندي، ويژگي بازدارندگي ضعيف آن در مقابل رطوبت، گاز، روغن و بو است. از طرفي كاغذ عايق مناسبي براي گرما نيست. به منظور بهبود ويژگي هاي بازدارندگي و قابليت ضد رطوبت كاغذ، اغلب آن را با موم، لايه پلاستيكي ، كاغذ آلومينيوم (فويل) يا تركيبي از ورقه پلاستيكي و فويل استفاده مي كنند.

مقوا
مقوا به همان شيوه كاغذ ساخته مي شود، اما براي حفاظت از مواد غذايي در مقابل صدمات مكانيكي، ضخيم تر است. از ويژگي هاي اصلي مقوا مي توان به ضخامت، سختي، توانايي تا خوردن بدون شكسته شدن، درجه سفيدي، خصوصيات سطحي مناسب براي چاپ و قيمت نسبتا كم آن اشاره نمود.
مقواي سفيد، براي تماس با مواد غذايي مناسب بوده و اغلب با پلي اتيلن، پلي وينيل كلرايد و يا با موم (براي قابليت ضد حرارتي) پوشيده مي شود. معمولا از اين نوع بسته بندي به منظور جلوگيري از يخ زدگي در محصولات منجمد انبار استفاده مي گردد. ظرف هاي شكل دار، از خمير كاغذ فشرده شده در قالب هايي، براي زدودن رطوبت ساخته شده اند، اين ظروف در كارتن هاي تخم مرغ، سيني ارزان قيمت مواد غذايي و حفاظت از محصولات مواد غذايي استفاده مي شوند.
مقواي شياردار، رايج ترين شكل بسته بندي ثانوي مواد غذايي است و تقريبا در هر صنعتي استفاده مي شود. حدود280 ميليارد فوت مربع مقواي شياردار به ارزش 12 ميليارد دلار در جهان توليد شده است، اين مقوا، داراي يك آستر بيروني و يك آستر داخلي از كرافت همراه با يك جنس اصلي چين خورده است.
مقواي شياردار، با نرم كردن مقواي كرافت، به وسيله بخار و عبور آن از روي غلطك هاي شياردار ساخته مي شود، آن‌گاه با استفاده از چسب مناسبي، خطوطي بر روي هر طرف آن آغشته مي شود، اين مقوا به شكل قطعات بريده اي درآمده و سپس لبه آنها به هم جفت مي شوند. شيار اشكال مختلفي دارد كه در ارتفاع وتعداد رديف و شيارها در واحد طول مقوا، متفاوت هستند.
مقواي شياردار، به تنهايي، يا در تركيب با يكديگر، براي ايجاد كارتن هاي مقوايي شياردار به صورت يك لايه، دو لايه و سه لايه استفاده مي شوند.
دسته اي از مقواها، اثر خوبي در مقابله با خراشيدگي داشته، و مقاومت نسبتا مناسبي دارند و اساسا به عنوان بسته بندي ثانوي، استفاده مي شوند. مناسب ترين ماده براي بسته بندي، مقواي تك شيار است. چون رطوبت بالاي انبار، موجب لايه لايه شدن ماده شياردار مي شود، با پوشاندن سطح آن با آستري از جنس پلي اتيلن و يا كاغذ روغني با پوشش موم ميكروكريستالي و پلي اتيلن، مي توان از لايه لايه شدن آن جلوگيري كرد.