ماه مهمانی خدا ماه رمضان

[صدفی]

روزه داري و بيماري‌ ها

علم و تجربه نشان داده است که روزه در بسياري از بيماري ‌ها نه تنها مشکل ايجاد نمي ‌کند بلکه باعث کنترل، تخفيف و حتي درمان نيز مي ‌شود.

بنابراين مي ‌توان گفت که به‌ عنوان قانون کلي، روزه منعي در بيماري ‌ها ندارد، مگر آن که شرايط بيمار و بيماري، خلاف آن ‌را اثبات کند.

در مصرف‌ کنندگان دارو نيز در بسياري از موارد مي ‌توان با تغيير ساعات مصرف، مقدار مصرف و نوع دارو، شرايط روزه‌ داري را فراهم کرد. پزشکان عالي قدر نيز با اطلاع از تمايل بيمار خود به روزه‌ داري، توصيه ‌هاي مناسب را جهت تغذيه، نوع وساعات مصرف دارو و شرايط مناسب بيمار و اين که آيا به ‌طور کلي، بيمار مجاز به روزه گرفتن هست يا خير، به وي ارائه مي ‌کنند.

نبي مکرّم اسلام (ص) در حديثي معده را خانه بيماري ‌ها و پرهيز را سرآمد درمان ‌ها معرفي مي ‌کنند و اين بر نقش روزه در درمان هم تأکيد مي ‌کند.

از طرفي بنا به گفته محققين، در طول تاريخ، غذاها بيشتر از سلاح‌ ها، آدم کشته ‌اند.

دانشمندي عقيده دارد که نخستين بيماري‌ ها مربوط به پُرخوري بوده و نخستين درمان‌ ها هم روزه است.

دانشمند ديگري را عقيده بر اين است که انسان با يک ‌چهارم غذايي که مي‌ خورد، زنده مي ‌ماند و با مابقي آن، اطبا امرار معاش مي ‌کنند.

ديگري مي‌ گويد روزه بهداشت کامل جسمي و شست ‌وشوي احشا است و روزه ‌داري باعث ايجاد جسمي تازه و آزاد شده از سموم مي ‌شود و ديگري بيان مي ‌دارد که اکثر بيماري ‌ها ناشي از تخمير غذا در روده است که با روزه درمان مي‌ شود.

به اعتقاد بسياري از اطبا، انواع بيماري ‌ها از غذاهاي زيادي که از معده مي ‌گذرد و تحليل نمي‌ رود، سرچشمه مي ‌گيرد و تنها راه درمان، روزه است.

بقراط و فيثاغورث در زمان خود به پرهيز از غذا و نوعي روزه‌ داري سفارش مي‌ کردند. در تاريخ طب سنتي ايران نيز حکماي عالي ‌مقام، بارها بر نقش روزه و پرهيزها در پيشگيري يا مداواي امراض تأکيد کرده و به بيماران خود توصيه و تجويز کرده ‌اند.

در کل مي‌ توان گفت که با روزه‌ داري، اعضاي بدن تمام سموم خود را براي ايجاد تعادل و نگهداري محيط بدن، قرباني مي‌ کنند.

نکته مهم در اين باب اين که، تصميم ‌گيري براي روزه گرفتن يک بيمار، به نوع بيماري، شرايط اختصاصي هر بيمار، نوع دارو و موارد متعدد ديگر بستگي دارد و براي هر شخص جداگانه بررسي مي ‌شود و نمي ‌توان قانون ثابتي را براي همه بيماران، حتي با بيماري مشابه، بيان کرد.

در اين موارد اگر خود بيمار نتواند نسبت به ضررهاي احتمالي روزه براي بيماري خود، اطمينان پيدا کند، بايد به طبيب حاذق، اعتماد کند.

در گروه‌ هاي خاص مانند کودکان و نوجوانان، زنان باردار و شيرده، سالمندان، ورزشکاران و بيماران خاص، تصميم‌ گيري براي روزه ‌داري براساس نظر پزشک معالج و شرايط خاص فردي صورت مي‌ گيرد.

---

تغییر دارو در روزهای روزه

متاسفانه قشر وسیعی از مردم دارو مصرف می کنند در نتیجه وقتی ماه مبارک رمضان می رسد، سوالات زیادی برایشان مطرح می شود. از یک طرف باید دستورات پزشک را اجرا کنند و سلامتشان را که دین اسلام هم به آن اهمیت زیادی می دهد در نظر بگیرند و از طرف دیگر دوست دارند حتما روزه بگیرند...

اینها را دکتر محمدحسین صالحی سورمقی، داروساز می گوید. این متخصص داروهای گیاهی و گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران معتقد است گاهی بعضی از افراد می توانند به راحتی روزه بگیرند و داروهایشان را هم مصرف کنند ولی باید روش درست مصرف داروها را بدانند. بعضی از افراد هم نمی توانند روزه بگیرند و پزشک تشخیص می دهد روزه گرفتن برای سلامتشان خوب نیست، بنابراین ممکن است خودسرانه مصرف برخی داروها را تغییر دهند یا اصلا قطع کنند که ممکن است به ضررشان تمام شود. به همین دلیل داشتن اطلاعات صحیح در مورد مصرف دارو در ماه مبارک رمضان بسیار مهم است.

▪ آقای دکتر! خیلی از بیماران روزه دار مجبورند داروهای شان را به توصیه پزشکشان سر وقت مصرف کنند. به نظر شما برای این گروه از بیماران گرفتن اطلاعات دارویی از پزشک معالج تا چه اندازه مهم است؟

بیشتر قریب به اتفاق افراد می توانند ضمن روزه داری، داروهایشان را هم مصرف کنند و اقلیتی هم وجود دارند که بنا به تشخیص پزشک نباید روزه بگیرند زیرا بحث سلامتشان مطرح است. مثلا قندخون درجات مختلفی دارد و در بعضی از افراد در حالت بحرانی است، بنابراین پزشک تشخیص می دهد نباید روزه بگیرند. خیلی از افراد هم زخم معده یا ناراحتی های گوارشی دارند. ناراحتی معده می تواند از یک التهاب کوچک تا زخم معده بسیار شدید باشد. باز این پزشک معالج است که مشخص می کند فرد با این ناراحتی می تواند روزه بگیرد یا خیر.

▪ در مورد داروها چطور؟

در مورد داروها هم همین طور. برخی از داروها را باید با حجم زیادی آب مصرف کرد. پس فردی که از این داروها استفاده می کند دچار محدودیت در روزه گرفتن می شود، بنابراین بیمارانی که می دانند مشکلشان نسبتا بزرگ است و در شک و تردید هستند که اگر دارویشان را وسط روز نخورند دچار مشکل می شوند یا خیر حتما باید با پزشکشان مشورت کنند.

▪ نمی توان در این مدت از داروهای جایگزین استفاده کرد که فرد فقط یک نوبت در روز از دارو استفاده کند؟

داروسازی امروز با داروسازی دیروز تفاوت هایی دارد. تحقیقات و پیشرفت داروسازی در سراسر دنیا، باعث شده بتوانیم بسیاری از داروها را به آهسته رهش تبدیل کنیم. یعنی به جای ۴ نوبت دارو ۱ تا ۲ نوبت مصرف شود. مواد موثر داروهای آهسته رهش به تدریج در بدن آزاد می شوند. البته این فقط برای راحتی روزه گرفتن نیست، زیرا به طور کلی، مصرف دارو به دفعات زیاد، مشکلات و ناراحتی هایی را برای بسیاری از افراد ایجاد می کند بنابراین دانشمندان به این فکر افتادند که با روش هایی آن را بدون اختلال در کار درمان کاهش دهند. دومین روش، افزایش دوز دارو در یک نوبت است. گاهی هم از تکنولوژی ای استفاده می کنند تا دارو در بدن کمتر تخریب شود. در گذشته میزان تخریب دارو در بدن ۵۰ درصد بود اما امروزه این میزان به ۱۰ درصد کاهش پیدا کرده است. درنتیجه داروی زیادی با یک نوبت مصرف، به بدن می رسد.

▪ یکی از موضوع های بسیار مهم در ماه مبارک رمضان به خصوص در تابستان، مساله تشنگی و عطش است. آیا دارو یا گیاهی وجود دارد که عطش و تشنگی افراد روزه دار را کنترل کند؟

بله، گیاهان ترکیب های مختلف و طبیعتا خواص مختلفی دارند. بشر تا به امروز برخی از این گیاهان را به تجربه شناخته است که می توانند رفع عطش کنند یا آن را کاهش بدهند یا به خصوص به عنوان ضدتعریق استفاده شوند. همان طور که می دانید عرق کردن برای بدن بسیار خوب است اما اگر در مواردی شدید شود، آب بدن کم می شود و باید آن را جبران کرد. راه حل، مصرف آب و مایعات فراوان است اما در ماه مبارک رمضان روزه داران نمی توانند در طول روز چیزی بنوشند بنابراین چند گیاه را معرفی می کنیم که استفاده از آنها برای رفع عطش موثرند. یکی از بهترین این گیاهان، خاکشیر است. خاکشیر لینت دهنده خوبی است و می تواند در کاهش تشنگی تاثیر داشته باشد.

▪ به غیر از خاکشیر، چه چیزهایی می توانند عطش ما را در این روزهای گرم کاهش دهند؟

آبلیمو یا شربت آن از بهترین ها برای رفع تشنگی و عطش در هوای گرم، مسافرت ها و به خصوص مسافرت های دریایی است. البته لیمو را به تنهایی استفاده نکنید زیرا برای دندان ها ضرر دارد. انجیر هم به ۲ حالت ۲ اثر متضاد دارد. انجیر تازه رفع عطش می کند اما انجیر خشک عطش آور است. انجیر، میوه ای مغذی است که ویتامین های بسیار زیادی دارد و در قرآن کریم نام آن آمده و به آن قسم خورده شده که نشانه اهمیت این میوه بسیار مهم است.

▪ برای کاهش تعریق می توان از گیاهان استفاده کرد؟

بله، ماده دیگری که تعریق را بسیار کاهش می دهد و در رفع عطش بسیار موثر است و در قدیم برای تعریق شبانه افراد مسلول استفاده می شد، گیاهی به نام «مریم گلی» است. این گیاه به شدت تعریق را کم می کند و مصرف آن برای افرادی که زیاد عرق می کنند، بسیار مفید است. چون این افراد برای جبران آب از دست رفته مجبورند آب زیادی بنوشند و این در ماه رمضان برایشان مشکل آفرین خواهد شد نوشیدن دم کرده این گیاه در سحر یا افطار باعث می شود دچار مشکل نشوند.

▪ پس برعکس بسیاری از مواد و داروها که مدر و ادرارآور هستند، این مواد آب را داخل بدن نگه می دارند. درست است؟

بله، بعضی از مواد باعث دفع سریع آب می شوند مانند ادرارآورها و موادی که تعریق ایجاد می کنند به عنوان مثال خوردن فلفل باعث تعریق می شود.

---

تغذیه، ورزش و روزه داری

ماه مبارک رمضان ، ماه خیر و برکت ، ماه انسان ساز و ماه نزول برکات است ، که هر چه انسان کامل تر باشد از فوائد این ماه بیشتر بهره می برد. ورزش که همواره برای سلامتی جسم و روح به آن سفارش شده است ، در این ماه جلوه پر رنگ تری یافته و می تواند نقش خود در این مهم را بهتر و بیشتر ایفا کند . ورزش نه تنها با روزه منافاتی ندارد بلکه اگر به صورت صحیح و اصولی انجام شود ، باعث آرامش و کاهش استرس ورزشکاران می شود و استقامت فکری و صبر آنان را تقویت می کند.

ورزش در ماه رمضان از تجمع چربی در بدن جلوگیری کرده و عمل سوخت و ساز را تسهیل می نماید به طوریکه ورزشکارانی که روزه می گیرند کمتر دچار مشکلات گوارشی و قند خون می شوند . لذا ورزشکاران می توانند با یک برنامه غذایی غنی ، انرژی مورد نیاز را برای انجام فعالیت های ورزشی و حفظ ساختار بدنی به دست آورند . روزه داری باشرط رعایت نکات تغذیه ای و جلوگیری از پایین آمدن فشار و قند خون ، نه تنها منافاتی با ورزش کردن ندارد ، بلکه به انجام هرچه بهتر فعالیتهای ورزشکاران نیز کمک می کند.

مصرف تمام گروه های اصلی غذایی ( شیر و لبنیات ، نان و غلات ، سبزیجات و میوه جات ، گوشت ، تخم مرغ ، و حبوبات بدون پوست ) در ماه مبارک رمضان برای ورزشکاران روزه دار تأکید می شود و ورزشکاران می توانند با یک رژیم غذایی سالم ، نیازهای مورد نیاز بدنشان را تأمین کرده و از فوائد روزه برای سلامتی خود برخوردار شوند.

روزه مانع ورزش کردن نیست و ورزشکارانی که معتقدند روزه گرفتن ساختار بدنی آنها را تغییر می دهد ، می توانند با یک برنامه غذایی غنی ، انرژی مورد نیاز را حفظ نمایند . و در واقع ماه مبارک رمضان یک ورزش روحی تلقی می شود .

ورزش کردن در ماه مبارک رمضان از اصول و قواعدی پیروی می کند که بهتر است در یادگیری آن بکوشیم. در زیر به نکاتی اشاره خواهد شد که رعایت آنها در ماه مبارک رمضان برای ورزشکاران توصیه می شود.

ورزش در ماه مبارک رمضان:

ماه مبارک رمضان، ماه خیر و برکت، ماه انسان ساز و ماه نزول برکات است که هر چه انسان کامل تر باشد از فواید این ماه بیشتر بهره می برد. ورزش که همواره برای سلامتی جسم و ورح به آن سفارش شده است، در این ماه جلوه پررنگ تری یافته و می تواند نقش خود در این مهم را بهتر و بیشتر ایفا کند، ورزش نه تنها با روزه منافاتی ندارد بلکه اگر به صورت صحیح و اصولی انجام شود، باعث آرامش و کاهش استرس ورزشکاران می شود و استقامت فکری و صبر آنها را تقویت می کند ورزش در ماه رمضان از تجمع چربی در بدن جلوگیری کرده و عمل سوخت و ساز را تسهیل می کند به طوری که ورزشکارانی که روزه می گیرند، کمتر دچار مشکلات گوارشی و قندخون می شوند. بنابراین ورزشکاران می توانند با یک برنامه غذایی غنی، انرژی مورد نیاز را برای انجام فعالیت های ورزشی و حفظ ساختار بدنی به دست آورند. روزه داری با شرط رعایت نکات تغذیه ای و جلوگیری از پایین آمدن فشار و قندخون، نه تنها منافاتی با ورزش کردن ندارد، بلکه به انجام هرچه بهتر فعالیت های ورزشکاران نیز کمک می کند. روزه مانع ورزش کردن نیست و ورزشکارانی که معتقدند روزه گرفتن ساختار بدنی آنها را تغییر می دهد، می توانند با یک برنامه غذایی غنی، انرژی مورد نیاز را حفظ کنند و در واقع ماه مبارک رمضان یک ورزش روحی تلقی می شود.

وعده غدایی سحر

تاکید می شود وعده سحر حذف نشود و بهتر این است که بیشتر انرژی بدن با خوردن سحری تامین شود. ورزشکاران سعی کنند بدون سحری روزه نگیرند. زیرا در این صورت فرد حتما در طول روز دچار ضعف و بی حالی خواهد شد. ورزشکاران فراموش نکنند که پرخوری هنگام سحر نه تنها از احساس گرسنگی در ساعات انتهایی روز جلوگیری نمی کند، بلکه در ساعات ابتدایی بعد از سحر، فشار زیادی را به معده و دستگاه گوارشی فرد وارد می کند که سبب بروز علائمی نظیر سوءهاضمه، درد و نفخ معده می شود بیدار نشدن برای سحری کاملاً اشتباه است و در طولانی مدت سبب ضعف و بی حالی روزه داران خواهد شد.در سحر از مواد غذایی پروتئین دار (تخم مرغ، حبوبات، لبنیات و گوشت) استفاده کنید و به جای نوشیدن آب زیاد، میوه های آبدار بخورید. مایعات توصیه شده برای سحری باید به تدریج نوشیده شوند. یک لیوان آب میوه تازه و یک لیوان شربت عسل یا قند اثر مفیدی خواهد داشت. همچنین لیموترش تازه نیز مناسب است. رژیم غذایی سحر بهتر است شامل مواد غذایی متنوعی باشد.

وعده غذایی افطار

نیاز فوری بدن در هنگام افطار به دست آوردن یک منبع انرژی به شکل گلوگز (قند خون) برای هر سلول زنده به خصوص سلول های مغز و اعصاب است. خرما و آب میوه منابع خوب قند هستند، لذا هنگام افطار مصرف خرما، آب میوه، سوپ سبزیجات با رشته به منظور حفظ تعادل قند، آب و مایعات بدن توصیه می شود. افطار را با نوشیدن یک فنجان آب گرم، شیر گرم یا چای کمرنگ شروع کنید به گونه ای که دمای مایعات مذکور نه سرد و نه گرم باشد. تا حد امکان از نوشیدن آب زیاد هنگام افطار خودداری کنید. زیرا موجب بی حالی، ضعف و درد معده می شود. در ساعات بعد از افطار توصیه می شود میزان نوشیدن آب و مایعات بیشتر شود تا ورزشکاران هنگام وزش، دچار کم آبی نشوند. غذای افطار باید سبک، پرکالری و زود هضم باشد (شله زرد، شیر، خرما و ...) و توصیه می شود که روزه را با شیرینی طبیعی مانند خرما، کشمش و انجیرافطار کنید و از خوردن غذاهای سنگین و پرحجم بپرهیزید.

زمان ورزش:

بهترین زمان ورزش در ماه مبارک رمضان را چهار ساعت بعد از افطار است و برگزاری مسابقات ورزشی بلافاصله بعد از افطار از نظر علمی قابل پذیرش نیست. ورزش کردن بلافاصله بعد از افطار موجب خستگی، وارد آمدن فشار بر سیستم عصبی، مفصلی، گوارشی و به ویژه عضلانی است که در نهایت ممکن است موجب بیماری ها و آسیب های ورزشی شود. فاصله بین غذا خوردن و ورزش کردن باعث می شود تا بدن فرصت هضم غذا را یدا کرده و خون راحتی در عضلاتشان جریان پیدا کند.

نحوه انجام تمرینات:

ورزشکاران سعی کنند در ماه مبارک رمضان تمرینات ورزشی خود را سبک تر انجام دهند، زیرا انجام حرکات ورزشی سنگین موجب از دست دادن نمک، آب زیاد و ضعف شدید در ورزشکاران می شود.

ورزش های مناسب:

انجام ورزش های مناسب، شنا و پیاده روی را برای آماده نگه داشتن بدن ورزشکاران ضروری است.

خواب:

در ماه مبارک رمضان سعی کنید شب ها زود بخوابید تا بتوانید سحر به موقع (تقریباً 1:30 ساعت قبل از اذان صبح) بیدار شوید با این روش از ورود مقدار زیادی غذا و مایعات به معده و تجمع آنها جلوگیری می کنید و هضم غذا نیز راحت تر خواهد بود. نیاز ورزشکاران به پروتئین در ماه مبارک رمضان نباید میزان انرژی دریافتی از پروتئین در ورزشکاران بالا باشد، اگر آنها سعی کنند حدود 15 تا 20 درصد کل انرژی دریافتی روزانه را از پروتئین بگیرند، برای بدنشان کافی است زیرا مصرف زیاد پروتئین سبب ایجاد مواد زائد در خون شده و احساس خستگی را در هنگام ورزش برای ورزشکاران به وجود می آورد. در صورتی که فردی بعد از افطار قصد تمرین ورزش سنگین یا مسابقه ورزشی را دارد بهتر است قبل از شروع مسابقه، هنگام افطار از گوشت، زرده تخم مرغ و ماهی استفاده کند. مصرف مایعات فراوان از جمله آب میوه ها قبل از ورزش هم مناسب است.