آیا می دانید احسان یار شاطر کیست؟

[کامیار کاظمی]

احسان یارشاطر (۱۴ فروردین ۱۲۹۹ در همدان) نویسنده و پژوهشگر ایرانی است. او اکنون استاد دانشگاه کلمبیا در نیویورک است. احسان یارشاطر بنیان‌گذار و سرویراستار دانشنامه ایرانیکا است که در نیویورک مستقر است، و از ابتدای دههٔ ۱۹۷۰ نزدیک به ۴۰ ویراستار و ۳۰۰ نویسنده از سراسر آمریکا، اروپا و آسیا با آن همکاری داشته‌اند. دکتر یارشاطر همچنین ویراستاری سه مجلد از تاریخ ایران کمبریج را به عهده داشته است.

دکتر احسان یارشاطر دانش‌آموختهٔ دانشگاه تهران در رشته زبان و ادبیات فارسی است.

احسان یارشاطر در یک خانواده بهائی در همدان متولد شد و در پنج سالگی همراه با خانواده به کرمانشاه رفت و خیلی زود پدر و مادرش را از دست داد. به گفته احمد اشرف از دانشگاه کلمبیا، یارشاطر احساس وابستگی به دین بهائی ندارد. وی با عمویش در تهران بزرگ شد. بعد از تمام شدن دبیرستان به دانشسرای عالی رفته و ادبیات فارسی خواند. وی در دوره دکترا رساله‌ای بحث‌برانگیز داشت با این موضوع که معشوق در ادبیات ایران نمی‌تواند زن باشد. از دهه ۱۳۲۰ خورشیدی در عرصهٔ مطالعات ایرانی و ایران‌شناسی فعالیت داشته است. بخش عمده‌ای از تحقیقات او در زمینه‌های ایران پیش از اسلام، و زبان‌ها و گویش‌های ایرانی بوده‌است.

ابراهیم پورداوود، از استادان وی، از مشوقین وی برای مطالعه ادبیات و زبان باستانی ایران بود. وی توسط بورسی از شورای فرهنگی بریتانیا در ایران به لندن رفت تا در زمینه تعلیم و تربیت ادامه تحصیل بدهد ولی بعد از رسیدن به لندن نزد والتر هنینگ استاد زبان های باستانی ایران رفت. او نزد والتر هنینگ و مری بویس زبان پهلوی را فراگرفت. در سال ۱۳۳۲ فوق لیسانس خود را تمام کرده و موضوع رساله دکترایش این بود که زبان مردم آذربایجان نه ترکی بلکه زبانی بنام زبان تاتی ایران بوده است. رساله نزد هنینگ. تاتی مربوط به روستایی در قزوین می‌باشد. در بازگشت به ایران به تدریس زبان‌های باستانی ایران پرداخت. در همین ایام دانشگاه کلمبیای نیویورک از او دعوت به تدریس کرد. بعد از بازگشب از کلمبیا به تهران، جای استاد محبوبش ابراهیم پورداوود به تدریس پرداخت. وی در کارنامه خود تاسیس بنگاه ترجمه و نشر کتاب برای ترجمه آثار معتبر ادبی جهانی و انتشار فصلنامه راهنمای کتاب را دارد.

در نیویورک مرکز ایران‌شناسی را بنیاد نهاد. وی کتابخانه سعید نفیسی را خرید و همراه با کتابخانه خودش به این مرکز بخشید. وی در آمریکا تلاش کرد تا آثار کلاسیک ادبیات ایران به زبان های غربی و ژاپنی ترجمه شود. در سال ۱۳۵۳ با بودجه ۲ میلیون دلاری سازمان برنامه و بودجه ایران کار تدوین دانشنامه ایرانیکا را آغاز کرد. بعد از انتشار ۱۰ دفتر این دانشنامه انقلاب اسلامی ایران پیش آمد و کار دانشنامه متوقف شد. با تلاش های وی بنیاد ملی علوم انسانی آمریکا عهده‌دار هزینه‌های ایرانیکا شد. احسان یارشاطر برای تامین هزینه های ایرانیکا بخشی از مجموعه آثار تاریخی خود را به ارزش ۳ میلیون دلار بفروش رساند که بعضی از این آثار اکنون در موزه متروپولیتن نیویورک هستند.

وی ازدواج کرده و همسر وی در ۱۹۹۹ میلادی فوت کرده است.

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد