كارگاه اموزشي پرورش قارچ

[اقاي ايـــده]

كشت و پرورش قارچ جلسه 11
خرید کمپوست --> انتقال به سالن --> ١٢ روز اول --> پاره کردن پلاستیک کمپوستها --> ١٢ روز دوم --> خاکدهی به کمپوستها --> نگهداری سالن پرورش قارچ --> رافلینگ تا شوک دهی -- > شوک دهی --> نگهداری سالن تا باردهی

بعد از شوک دهی و رساندن دما به ١۶ درجه و نگهداری سالن در این دما به مدت یک روز کم کم دما را به ٢٠ درجه میرسانیم و در این درجه حرارت میمانیم .
در این مدت بهترین رطوبت حداقل ٧۵% است و تهویه هوا نیز برای رشد بهتر ته سنجاقی ها لازم است .
یک روش برای ایجاد رطوبت و تهویه هوای تازه همزمان استفاده از دستگاه رطوبت ساز است که در حین ایجاد رطوبت در سالن هوای تازه را نیز به سالن وارد میکند البته به شرط اینکه این دستگاه در محلی خارج از سالن پرورش ما قرار داده شده باشد
در سالن های پرورش قارچ هیچ گاه بهداشت را فراموش نکنید . حالا که در مرحله رشد قارچ ها قرار داریم شاید به نظر برسد که هنوز برای آلوده شدن و ایجاد کپک های مضر در کمپوستها خیلی زمان باقی مانده ولی حقیقت این است که باید همیشه موارد بهداشتی در سالن و خارج از آن رعایت شود . همیشه در محل ورودی سالن پرورش قارچ از حوضچه ضد عفونی قرار داده شده استفاده کنید و آنرا هر هفته خالی کرده و با آب و مواد ضد عفونی ( شامل مقداری کاربندازیم و فرمالین به صورت چند درصد در آب ) تعویض کنید .
معمولا کارگرها و یا افرادی که به سالن وارد میشوند از این حوضچه ها به دلیل خیس نشدن پاهایشان میپرهیزند که همین منجر به انتقال آلودگی به سالن میشود
معمولا قارچ بعد از مرحله شوک دهی تا 10 روز آماده برداشت میشوند ولی پیش از رشد کامل قارچها توجه به یک نکته بسیار لازم است
اگر مراحل رافلینگ که در جلسات قبل توضیح داده شده به درستی انجام نشود و یا مایل نباشیم رافلینگ را به این دلیل که نخواهیم باردهی محصول قارچ ما کاهش یابد انجام دهیم قارچ ها به صورت توده ای رشد میکنند. یعنی چیزی شبیه به یک خوشه انگور بسیار متراکم.
این توده ها از شروع به رشد قابل تشخیص هستند . در این مواقع چند راهکار وجود دارد
در زمان کوچکی توده ها اقدام به خلوت کردن آن کنیم به این صورت که در کنار هر قارچ از حداقل یک طرف جا برای هوا خوردن به پایه آن وجود داشته باشد
تا بزرگتر شدن توده ها کمی صبر کنیم و اجازه دهیم که قارچ ها به حدی بزرگ شوند که قابل برداشت و فروش باشند سپس آنها را از بزرگترین ها برداشت کنیم
به هیچ وجه قارچ ها را برداشت نکنیم و صبر کنیم تا همگی توده به مرحله برداشت برسند ولی این روش حساسیت های خاص خود را دارد
1- کنترل تهویه هوای سالن بدون وقفه
2- کنترل رطوبت سالن
3-آبیاری به موقع و آبیاری بیشتر در محل توده ها
توجه : به هیچ عنوان در زمان ایجاد شدن ته سنجاقی ها ( همان قارچ های بسیار کوچک به اندازه ته سنجاق ) آبیاری انجام ندهید . چراکه آبیاری در این زمان منجر به زرد شدن و از بین رفتن بسیاری از قارچ های درحال رشد میشود . به جای آبیاری اقدام به تامین مناسب رطوبت نمایید تا آب و رطوبت موجود در خاک دیرتر از بین رود

---

پرورش و تولید قارچ دكمه ای جلسه 12

خرید كمپوست --> انتقال به سالن --> ١٢ روز اول --> پاره كردن پلاستیك كمپوستها --> خاكدهی به كمپوستها --> ١٢ روز دوم --> نگهداری سالن پرورش قارچ --> رافلینگ تا شوك دهی -- > شوك دهی --> نگهداری سالن تا باردهی -->
زمان برداشتقارچ

در این مرحله از پرورش و تولید قارچ قبل از زمان برداشت شاید تا جندین كیلو در هر روز برداشت داشته باشیم . در برخی كمپوستها قارچ ها بسیار بزرگ و آماده برداشت میشوند ولی هنوز باردهی اول شروع نشده است .
در تولید قارچ 3 مرحله اصلی باردهی وجود دارد كه میزان باردهی در هر یك بسیار بالا است . و در یك روز در سالنهای یزرگ چند صد كیلو را باید در مدت كوتاهی برداشت كرد .
به هر یك از این 3 مرحله یك فلش گفته میشود .

معمولا بعد از شوك دهی یك هفته تا فلش اول فاصله داریم . شاید این مرحله شما را غافلگیر كند . چراكه در این زمان به سرعت رشد قارچ پی خواهید برد . در مدت كوتاهی قارچ ها كمپوسترا سفید میكنند و تعداد زیادی قارچ دیده میشود .
در این زمان نباید فقط نظاره گرد بود .دایم سالن را بررسی كنید و خوشه های رشد كرده را خلوت كرده و قارچ های بزرگ را برداشت كنید .

از رطوبت غافل نشوید !!! قارچ ها در این زمان در حال مصرف آب هستند . حتما میدانید كه قارچ تا 90% از وزن خود آب جذب میكند و در حقیقت تنها 10% مواد غیر آبی در آن وجود دارد بنابراین با زیاد شدن قارچ ها خاك نیز خشكتر میشود

آبیاری را در زمانهایی انجام دهید كه خاك خشك شده باشد یعنی اگر رطوبت خاك به اندازه كافی باشد لزومی به آبیاری وجود ندارد .
روشی كه برای تشخیص میزان خشكی خاك انجام میدهند به این صورت است :
كمی خاك را به اندازه حبه قند بردارید آنرا فشرده كنید . در این زمان باید تنها 1 قطره از آن چكیده شود نه بیشتر و نه كمتر .
شرایط رطوبتی یك خاك مناسب چنین است . اگر خاك خشك باشد آبیاری را انجام دهید و از هوادهی استفاده كنید تا كلاهك قارچ ها به سرعت خشك شوند .

اگر كلاهك قارچ به سرعت خشك نشود منجر به لكه هایی قهوه ای رنگ بر روی آن میشود كه نوعی باكتری است . البته میتوان در اینصورت نیز قارچ را مصرف كرد

بهترین روش آبدهی توسط آبپاش به صورت دوش حمام است . این روش باعث میشود كه خاك توسط آب پاشیده نشود و منجر به كنده شدن قارچ های كوچك نشویم .
دما نیز در این دوره همچنان 20 درجه است . ولی میتوانیم دما را كمتر كنیم تا رشد قارچ با سرعت كمتری انجام شود و مهلت بیشتری برای برداشت داشته باشیم .

اگر تصمیم داریم كه تا ساعت دیگری اقدام به برداشت قارچ كنیم به هیچ وجه آبیاری نباید انجام داد . بهترین حالت آبیاری 6 تا 10 ساعت پیش از برداشت است .

برای برداشت قارچ از سبدهایی كه برای میوه ها استفاده میشود استفاده كنید . میتوانید از میدان های میوه و تره بار تعداد زیادی از آنها را تهیه كنید . كه البته پیش از استفاده باید آنها را ضد عفونی كنید .

---

روش تهیه کمپوست قارچ دکمه ای
کمپوست سازی در دو فاز انجام می گیرد فاز I معروف به فاز تخمیر و فاز Ii معروف به فاز پاستوریزاسیون می باشد.


فاز I :
برای تهیه کمپوست فرمولهای متفاوتی وجود دارد که با توجه به مواد موجود در هر محیط تعیین می شود اما از فرمول زیر می توان در هر محدوده با کمی تغییرات استفاده کرد:

1) کلش گندم 6000 کیلوگرم (محیط اصلی )

2) کود مرغی 3500 کیلوگرم ( مکملها )

3) ملاس 100 کیلوگرم ( مواد غذایی کنستانتره )

4) اوره 100 کیلوگرم ( مواد شیمیایی )

5) گچ هیدراته 400 کیلوگرم (مواد معدنی )



خیساندن:

ابتدا کلش گندم را باید کاملا با آب خیس نمود برای این کار بسته های کلش را از هم باز می کنند و بر روی یک بستری که بتون که دارای زه کش می باشد می ریزند با شلنگ روی آن اب می پاشند و آب خارج شده از زه کش را دوباره روی آن پمپ می کنند (آب کثیف) در ابتدا کلش به سختی آب جذب می کند به ازای هر تن کلش حدود 5000 لیتر آب لازم داریم.



مخلوط کردن:

تمام مواد به جزء گچ را کاملا باهم مخلوط می کنیم و آن را بر روی روی یک بستری که بتون که دارای زه کش می باشد به صورت زیر به اصطلاح قالب می زنیم ( طول بستگی به مقدار کمپوست دارد) :

در تابستان، بهار و پاییز : ارتفاع: 1.2 متر عرض: 1.2 متر

در زمستان: ارتفاع:1.5 متر، عرض: 1.5 متر


به ترتیب زیر این مرحله به اتمام می رسد:

1) روز اول : مخلوط و انباشت کردن

2) روز چهارم : اولین برگرداندن

3) روز هشتم : دومین برگرداندن

4) روز دوازدهم : سومین برگرداندن

5) روز شانزدهم : چهارمین برگرداندن

6) روز بیستم : شروع فاز Ii

در برگردان سوم و چهارم گچ را نیز اضافه می کنیم


فاز Ii
در این مرحله کمپوست اماده شده در فاز I وارد تونلی که تمام شرایط تحت کنترل است به منظور پاستوریزاسیون (کشتن کلیه میکروارگانیسمهای بیماریزا ) و کاندیشن یا همان شیرین کردن ( حذف آمونیاک و تبدیل آن به نیترات ) می شود.

در این مرحله در ابتدا دما را به 60 درجه سانتیگراد به مدت 8 ساعت می رسانند سپس دما را تا 52 درجه سانتیگراد پایین می آورند و برای شیرین کردن به مدت 7 روز دیگر در این دما می ماند. پس از رسیدن به دمای محیط آن را بذر زنی می کنند.



نکات:

1) کمپوست آماده شده باید بوی علف تازه چیده شده بدهد و هرگز اثری از آمونیاک در آن نباشد.

2) هر کلش باید ترد باشد و هرگز سفت نباشد.

3) رطوبت کمپوست را باید با دست اندازه گرفت برای این کار کمی کمپوست را در مشت می فشاریم اگر یکی دو قطره آب از آن چکید رطوبت آن مناسب است و اگر شرشر ریخت رطوبت زیاد است وباید رطوبت آن را تبخیر کرد و اگر اصلا نریخت باید به آن رطوبت اضافه نمود.

4) کمپوست نباید دست را کثیف کند.
توجه: اندازه نسبت به هم كم زياد ميشوند.

---

سه عامل مهم در کشت قارچ

سه عامل مهم در کشت قارچ: اسپان، بستر، محیط
اسپان:
شکلهای مختلف اسپان: دانه ای، مایع، قرص، پودر، آگار
آگار، ماده ای ژلاتینی است که از گونه های مختلف Rodophyceae یا جلبکهای قرمز استخراج می شود. البته از دیگر گونه های جلبک قرمز نیز می توان بهترین آگار را تهیه کرد. برای تولید آگار از جلبکها (سخت و نرم) آنها را به آرامی برای حدود 12 ساعت (مرحله اول) می جوشانند و بعد محلول حاصل را با پارچه زبر و پارچه نرم ***** می کنند. جلبکها را دوباره برای مدت 10 ساعت می جوشانند و مایع ***** شده آن را پس از رنگبری در ظروف مستطیلی شکل تا بستن ژل نگه می دارند. مرحله بعد از تهیه ژل انجماد و خشک کردن آن است که حدود یک هفته وقت نیاز دارد....
اسپان را می توان در خانه تولید کرد. تولید اسپان یک فرایند تقسیم سلولی است. برای تولید اسپان به یک محیط کشت احتیاج داریم. محیط های کشت مختلفی وجود دارد که در اینجا به چند مورد اشاره می کنیم.
آگار ماده ای است که برای تولید محیط واسطه با مواد غذایی ترکیب می شود. خیلی ها خواهند گفت که من از آگار برای تولید اسپان قارچ استفاده می کنم که این جمله اشتباه است. برای مثال آگار مالت عصاره مالت است که با آگار مخلوط شده است و آگار سیب زمینی پودر سیب زمینی است که با آگار مخلوط شده است. فرمولهای زیادی برای درست کردن آگار وجود دارد که در اینجا ما در مورد اساس صحبت خواهیم کرد و به شما اجازه خواهیم داد تا با آزمایش دستورالعمل مطلوب خود را برای تولید قارچ پیدا کنید.
انواع محیط کشت:
آگار سیب زمینی(PDA)، مالت آگار(MDA) و ...
محیط کشت آگار سیب زمینیPDA)
مواد لازم: 250 گرم سیب زمینی، گلوکز 20 گرم، آگار 15 گرم، آب مقطر 1 لیتر
روش تهیه اسپان با آگار سیب زمینی:
مرحله اول: 250 گرم سیب زمینی را شسته، آنها را به صورت مکعب های 2/1 Cm ببرید. سپس آنها را در 1 لیتر آب مقطر به مدت 15 دقیقه بجوشانید. 15 گرم آگار ببه این عصاره اضافه کنید و به مدت 10 تا 15 دقیقه بجوشانید. 20 گرم گلوکز و 5 گرم عصاره مخمر به آم اضافه کرده، اجازه دهید که در آن حل شده و محلول سرد شود. سپس 50 تا 60 میلی لیتر از آن را در یک بطری مسطح ریخته و دهانه آن را با پنبه مسدود کنید و با پارچه یا نوار محکم ببندید. آنها را در یک زودپز در فشار 15 - 18 Kg/Cm2 به مدت 30 دقیقه استریل کنید. بطری ها را کج کرده تا آگار جامد شود.
مرحله دوم: یک قارچ تازه را به دو نیم تقسیم کرده، با استفاده از یک سوزن استریل قطعه ای کوچک از بافت قارچ را جدا کرده، بافت را وارد بطری نموده و در آن را با پنبه و پارچه می بندیم. لقاح در دمای 20-24 درجه سانتی گراد در نور کم به مدت 2 تا 3 هفته انجام می شود.
مرحله سوم: برای تولید بذر باید از یک نوع دانه استفاده کنید(سورگوم یا تخمه آفتابگردان و ...). برای این کار دانه ها را شسته سپس آنها را به مدت یک ساعت جوشانده و سپس سرد می کنیم. 1% دولومیت برای چسبیدن دانه ها به هم اضافه می کنیم. سپس بطری را به میزان 4/3 پر کرده و درب آن را با پنبه و پارچه می بندیم و به مدت 45 دقیقه استریل می کنیم. اکنون اسپان را اضافه کرده و شیشه را در یک جای مناسب در دمای 24 درجه سانتی گراد نگهداری می کنیم.
روشهای دیگری نیز وجود دارد که در درس بعدی به طور کامل به آن می پردازیم.
بستر کشت:
بستر کشت مانند خاک برای رشد گیاهان ضروری است. ترکیب مواد موجود در بستر می تواند شرایط رشد قارچ را فراهم کند.


انواع بستر کشت:
کاه غلات و چوب ذرت، خاک اره چوب کاکائو، پوست تخمه آفتابگردان، علف، پوست پنبه دانه، تفاله نیشکر، خاک اره، پوست بادام زمینی
بستر کاه غلات و چوب ذرت: قارچ صدفی توانایی به کارگیری سلولز همی سلولز و مقادیر کم یا زیاد لیگنین را دارد. بستر قارچ صدفی به مقادیر بسیار پلی ساکارید (سلولز و همی سلولز) و لیگنین برای رشد احتیاج دارد.
مواد مغذی برای قارچ صدفی به دو دسته تقسیم می شوند: 1-مواد اصلی یا خام که پایه مواد غذایی هستند مانند کاه گندم یا جو، خاک اره، یا چوب ذرت 2- مواد افزودنی که منابع پروتئین و نیتروژن هستند.


PH بستر: (تنظیم با سنگ کچ)
PH مطلوب برای رشد میسلیوم 5/6 - 5 می باشد. اگر چه میسلیوم در PH بین 4 تا 5/7 می تواند زنده بماند اما رشد آن کمتر شده و در PH=4 رشد آن متوقف می شود و در PH بالاتر از میزان مناسب رشد میسلوم سریع شده اما ساختار آن غیر عادی رشد می کند.
PH مناسب برای مراحل اولیه و مرحله میوه دهی 5/5 - 5 می باشد اگر چه درPH 5/5 - 7/8 نیز ممکن است.PH بستر را می توانید با افزودن سنگ کچ یا لیموترش تعدیل نمایید.
محیط کشت:
عوامل محیطی شامل: دما، نسبت رطوبت، نور، دی اکسید کربن و اسیدیته بستر می باشد.
قارچ صدفی در هر مرحله از رشد به عوامل محیطی متفاوتی احتیاج دارد. در دوره نهفتگی باید میزان رطوبت را 65 تا 70 درصد، آب بستر 65 درصد و دما 20 تا 25 درجه باشد.
میزان دما فاکتور بسیار مهمی در متابولیسم محصول می باشد. در این مرحله میزان تنفس افزایش یافته و منجر به افزایش تولید دی اکسید کربن می گردد. غلظت دی اکسید کربن در حین رشد باید کمتر از 800 PPM باشد. با وجود این میزان آن به نسبت کشت متفاوت است.
شکل گیری میوه احتیاج به میزان رطوبت 80 تا 95 درصد همچنین نور مورد نیاز آن 50 تا 500 Lux می باشد.


 

---

مراحل تولید
کلش گندم خیسانده( رطوبت 60-70%)+ کود مرغی (گوشتی مسن)
↓
1 روز در میان همزون (تامین رطوبت و)
↓
قالب زنی (16-17 روز تخمیر)
↓
پاستوریزاسیون در دمای 60 به مدت6-8 دقیقه
↓
سرد کردن تا دمای دمای 48-52
↓
تلقیح در دمای 25-26
توسط افزودن بخشی از کلاهک قارچ
↓
افزودن بذر (به ازاء هر کمپوست 6-7 لیتر بذر)
↓
بلوکه کردن کمپوست
↓
فرستادن به کارخانه قارچ ملارد
↓
فاز رویشی هفته اول
↓
فاز رویشی دوم دما
↓
باز کردن سطح رویی نایلونها (میسلیوم گسترش یافته)
↓
خاک دهی (عمل casing) شامل خاک pit و خاک SMC
↓
خراشیدن خاک (scrach) پس از 6-7 روز
به منظور یکنواختی خاک و رطوبت و هوا دهی
↓
ورود به مرحله فاز رویشی و تولید قارچ :رطوبت 80-85%
دمای سالن و دمای کمپوست بیشتر از سالن
در سه فلاش قارچ چیده می شود
اوج pick در روز 4 و 5 است
↓
چیدن قارچ و سورتینگ و سرد کردن مقدماتی تا دمای 2-4 ولیبل زنی و ورود به سردخانه

---

زمان كاشت تا زمان برداشت در پرورش قارچ

برخي معتقدند با كمي گرمتر كردن سالن ( منظور نهايتا يك يا ٢ درجه است ) سرعت رشد را بيشتر كرده و سالن را براي ريختن دوباره كمپوستها آماده كنيم
با گرم كردن سالن رشد قارچها بيشتر ميشود ولي در فلش هايي كه در ٢ ماه توليد روي ميدهد به فشاري زيادي را قارچ چين ها متحمل خواهند شد چراكه شايد مجبور باشند در يك روز تا چند صد كيلو را برداشت كرده و اين عمل نتيجه مناسبي در روحيه كارگران ندارد .
البته ميتوان ميزان سودي كه در صرفه جويي زماني صورت ميگيرد را براي گرفتن كارگران موقت صرف كرد تا هم از خستگي قارچ چين ها جلوگيري كرده باشيم و هم قارجها را از كم كيفيت شدن نجات دهيم
اين نكته هم كه بارها در اين وبلاگ توضيح داده شد بسيار مهم است كه كمي كوچك ولي توپر چيدن قارچها بر بزرگ ولي سبك و بي كيفت شدن قارچ ارجح است و اين قارچ در مشتري پسندي و فروش با قيمت بالاتر نيز موثر خواهد بود
خريد كمپوستها بايد برنامه ريزي شده انجام گيرد تا در زمان تخليه سالن و استراحت آن به مدت يكروز براي ضد عفوني و شستشو / كمپوستهاي بعدي سريعا به سالن آورده شود و اين موضوع را ميتوان با عقد قرار داد با شركت هاي كمپوست سازي به راحتي محقق گردد

---

برخي لوازم توليد قارچ + قيمت حدودي

**** كولر ( قيمت مدل متوسط ):
نو 4000 = 200/000
دست دوم 4000 = 90/000

**** مه ساز ( براي مكاني با ابعاد 5 تا 40 متر ):
نو = 60/000
دست دوم = ///////////

يا به جاي مه ساز

رطوبت ساز( تا ابعاد 100 متر ولي عيب اين دستگاه سر و صداي زياد و ايجاد قطرات آب است )

**دماسنج ميله اي
2000 تا 5000
**دماسنج ماكزيمم مينيمم
10000-15000
**كانال كولر پلاستيكي
هر متر حدودا 800 تومان

---

برخي لوازم توليد قارچ + قيمت حدودي

**** كولر ( قيمت مدل متوسط ):
نو 4000 = 200/000
دست دوم 4000 = 90/000

**** مه ساز ( براي مكاني با ابعاد 5 تا 40 متر ):
نو = 60/000
دست دوم = ///////////

يا به جاي مه ساز

رطوبت ساز( تا ابعاد 100 متر ولي عيب اين دستگاه سر و صداي زياد و ايجاد قطرات آب است )

**دماسنج ميله اي
2000 تا 5000
**دماسنج ماكزيمم مينيمم
10000-15000
**كانال كولر پلاستيكي
هر متر حدودا 800 تومان