آیات قران

[Amiraliamirali]

انفاق ؛ كليد اقتصاد | نگاه اسلامي به اموال


با دقت در آيات راجع به اقتصاد و امور مربوط به آن ، درمي يابيم كه قرآن كريم به مال و اسباب دنيوي با ديد الهي نگاه كرده و افراد را به داشتن تقوا در بعد مادي تشويق نموده است . رعايت تقواي مالي ، مستلزم جهادي مستمر و دقيق با نفس و شيطان و عوامل شيطاني پيرامون خود است. خداوند در قرآن وظايف افراد را نسبت به اموال خود يا ديگران معين مي كند مانند آياتي كه درباره زشت و گناه بودن اسراف و تبذير در قرآن آمده است.


1- دارايى و اموال را از خود ندانيد بلكه از خداست كه چند روزى امانت به شما داده است :

«وَ ءَاتُوهُم مِّن مَّالِ اللَّهِ الَّذِي ءَاتَئكُمْ : از مالى كه خدا به شما داده به آنان بدهيد»[1]
1- دارايى و اموال را از خود ندانيد بلكه از خداست كه چند روزى امانت به شما داده است. «مال اللّه»
2 - ثروتمندان، در قبال ازدواج زيردستان خود، مسئوليّت دارند. «و آتوهم من مال اللّه الّذى آتاكم»[2]

«وَ أَنفِقُواْ مِمَّا جَعَلَكمُ مُّسْتَخْلَفِينَ فِيهِ : و از آنچه شما را در (استفاده از) آن جانشين قرار داد،
انفاق كنيد.»[3]
1- ايمانى ارزشمند است كه همراه با كمك به فقرا باشد. «آمِنوا... أنفِقوا»
2- انفاقى ارزشمند است كه برخاسته از ايمان و انگيزه الهى باشد. «آمِنوا... أنفِقوا
3- هر چه انسان دارد، عاريه و امانت است، مالك اصلى فقط خداست. «جعلكم مستخلفين فيه
4- گرچه ايمان و انفاق، تكليف و وظيفه است، ولى خداوند براى آن پاداش قرار داده است. «فالّذين آمنوا... و أنفقوا لهم أجر كبير» آرى پاداش، كليد تشويق به عمل است.[4]

------------
2- انفاق كننده، به عنوان نايب از مالك اصلي مال را مي بخشد

قرآن كريم انفاق را در رديف ايمان به خداي متعال قرار داده است و آن را عملي نيابي به شمار مي آورد، يعني كسي كه انفاق مي كند، چيزي از مال خود نمي دهد، بلكه به عنوان نايب از مالك اصلي (خداوند متعال) آن را مي بخشد: «ءَامِنُواْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنفِقُواْ مِمَّا جَعَلَكمُ مُّسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكمُ ْ وَ أَنفَقُواْ لهَُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ»[5]؛ به خدا و پيامبر او ايمان آوريد و از آنچه شما را در [استفاده از] آن جانشين [ديگران] كرده انفاق كنيد، پس كساني از شما كه ايمان آورده و انفاق كرده باشند، پاداش بزرگي خواهند داشت.

انفاق سبب آرامش است

«خُذْ مِنْ أَمْوَالهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِم بهِا وَ صَلّ ِ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَوتَكَ سَكَنٌ لهَّمْ»[6]
از اموالتان صدقه بدهيد كه سبب آرامش است.

«وَ مَثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَ تَثْبِيتًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةِ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ...».[7]
پيام ها :
1- اگر هدف، تحصيل رضاى خداوند و رشد و كمال روحى باشد، كارها بارور مى‏ شود. «ابتغاء مرضات اللّه... فاتت اُكلها ضعفين»
2- اخلاص، ساده بدست نمى ‏آيد، بايد به سراغ آن رفت. «ابتغاء مرضاة اللّه»

انفاق عامل بركت و افزايش در مال

«مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ... أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فيِ كلُ ِّ سُنبُلَةٍ مِّاْئَةُ حَبَّةٍ»[8]
1- سفارش به انفاق و منع از اسراف و تبذير، بهترين راه براى حلّ اختلافات طبقاتى است. همچنان كه پيدايش و گسترش ربا، زمينه ساز و بوجود آورنده‏ ى طبقات است. لذا در قرآن آيات لزوم انفاق و تحريم ربا در كنار هم آمده است.
2- تشويق و وعده‏ ى پاداش، قوى‏ ترين عامل حركت است. پاداش هفتصد برابر. «واللّه يضاعف»
3- لطف خداوند، محدوديّت ندارد. «واللّه يضاعف ... واللّه واسعٌ عليم»
4- اگر انفاق مال، تا هفتصد برابر قابليّت رشد و نمو دارد؛ «كمثل حبّة انبتت سبع سنابل فى كلّ سنبلة مأة حبّة» پس حساب كسانى كه در راه خدا جان خود را انفاق مى‏ كنند چه مى‏ تواند باشد؟! «واللّه واسعٌ عليم» [9]
--------------
پي نوشت
1ـ سوره نور، شريفه 33
2-تفسير نور .حجة الاسلام قرائتي
3و5ـ سوره حديد ، شريفه 7
4-تفسير نور .حجة الاسلام قرائتي
6-سوره توبه ، شريفه 103
7- سوره بقره ، شريفه 265
8- سوره بقره ، شريفه 261
9-4-تفسير نور .حجة الاسلام قرائتي

---

كار و تلاش از منظر قرآن


انسان هاي مسلمان و مومن، آيات قرآن و كلام خدا را، محكم ترين كلام و يقيني ترين دليل و سند براي رشد و تعالي خود و جامعه خود تلقي مي كنند و آن را بي هيچ چون و چرايي قبول و بدان عمل مي كنند. در قرآن كريم اين معجزه جاودانه، پيامبر رحمت براي همه انسان ها، كه از آن در بين مسلمين به عنوان قانون اساسي و حق بشر براي جوامع بشري نام برده مي شود به موضوعات بسياري براي هدايت و رشد و تعالي و تكامل بشر اشاره شده است كه از آن جمله است، موضوع “كار و تلاش”.
قرآن كريم، در آيات منور خود، با صداي رسا، در طول تاريخ اسلام به عالم و آدم اعلام كرده است كه اي انسان ها بدانيد “براي آدمي جز آنچه خود انجام داده، نخواهد بود” يعني بقاي وجود و هستي آدمي “بودن” او، حيات مادي و معنوي، دنيوي و اخروي او، شخصيت و هويت او و بلكه همه چيز او منوط و وابسته به “كار و تلاش” اوست و لاغير و “هركس كوشش كند، فقط براي شخص خود كوشش كرده است” و “به سوي خود اوست و خدا البته بي نياز است”
و از اين دسته آيات، در قرآن بسيار است كه متعاقبا به برخي از آنها اشاره خواهدشد.
و اما، در قرآن از كلمات مترادف و هم معني “كار و تلاش” نيز فراوان ياد شده است: براي مثال: در قرآن از كلمه “عمل” با مشتقاتش 366 و كلمه فعل با مشتقاتش 107 و كلمه جهد با مشتقاتش 41 و كلمه سعي با مشتقاتش 30 مرتبه و كلمه “صنع” با مشتقاتش 30 مرتبه و ... استفاده شده است.
و نيز در قرآن كريم حدود 400 آيه در تشويق به “كار و تلاش” و بيان ارزش و اهميت “كار و تلاش” وارد شده است و همچنين، تعدادي از آيات منور قرآن كريم، درباره مشاغل پيامبران بزرگوار الهي است هرچند مسئويت خطير و اصلي همه پيامبران الهي، هدايت جوامع بشري بوده است و در اين راه با استفاده از شيوه هاي تربيتي ممكن و تحمل رنجهاي طاقت فرسا به تعليم انسانها پرداخته و دلسوزانه وجود خويش را وقف انسانيت نموده اند، اما آنها بر اينكه سربار ديگران نباشند، خود به “كارو فعاليت” مشغول بوده اند تا هم معاش خويش را تامين نمايند و هم ديگران را در اين مسير تشويق به “كار و تلاش” كنند، به همين جهت به مشاغل برخي از آنان اشاره مي شود. براساس برخي از آيات از جمله سوره هود، آيه 37، سوره قصص، آيه 27، سوره انبياء، آيه 80 و ... شغل حضرت نوح(ع) نجاري، شغل حضرت شعيب(ع) شباني و كارگري، شغل حضرت موسي(ع) شباني و كارگري، شغل حضرت داود(ع) زره سازي و آهنگري، شغل حضرت آدم(ع) كشاورزي، شغل حضرت ابراهيم(ع) كشاورزي و دامداري، شغل حضرت ادريس(ع) خياطي، حضرت يعقوب و ايوب(ع) كشاورزي و دامداري، شغل حضرت هود و صالح(ع) تجارت،شغل حضرت سليمان(ع) حصيربافي و حكومت، شغل حضرت عيسي(ع) نجاري و حضرت محمد(ص) تجارت و صيادي و شباني بوده است. باعنايت به آنچه نقل شد، انبياي بزرگوار الهي، براي گذران زندگي و تامين معيشت خويش هركدام به “شغلي” اشتغال داشته اند و همچنان كه گفته شد، قرآن كريم در آيات متعددي انسان را به “كار و كوشش” و “سعي و تلاش” توصيه و تشويق نموده است كه در ذيل به تعداد اندكي از آنها اشاره مي شود:
- ان سعيكم لشتي،(1) كه سعي و تلاش شما مختلف است ...
- و من اراد الاخره و سعي لها سعيها و هو مومن ...(2)
و آن كسي كه سراي آخرت را بطلبد و “سعي و كوشش” خود را براي آن انجام دهد، در حالي كه ايمان داشته باشد، سعي و تلاش” او (از سوي خدا) پاداش داده خواهد شد.
- و ان ليس للانسان الاما سعي ...(3)
و اينكه براي انسان بهره اي جز “سعي و كوشش” او نيست و سعيش بزودي ديده مي شود. او به نتيجه اش مي رسد. سپس به او جزاي كافي داده خواهد شد.
- كل نفس بما كسبت رهينه(4)، هركس در گروه اعمال خويش است.
- يوم تجد كل نفس ما عملت من خير محضرا(5)
روزي كه هركس اعمال نيكي را كه انجام داده حاضر مي بيند.
-... و ما التنهم من عملهم من شيء ...(6)
و از عمل آنها چيزي نمي كاهيم و هركس در گروه اعمال خويش است.
-... كل يوم هو في شان،(7) او هر روز در شان و “كاري” است.
- فاذا فرغت فانصب،(8) هرگاه از “كاري” فارغ شدي، به “كار” ديگري بپرداز.
- فاذا قضيت الصلوه فانتشروا في الارض ...(9)
آنگاه كه نماز (جمعه) پايان يافت، در پي “كسب وكار” روي زمين پراكنده شويد و از فضل و كرم خداوند نصيب و روزي طلبيد.
- ان اصحاب الجنته اليوم في شغل فاكهون.(10)
به درستي كه اهل بهشت در آن روز در كاري شادي كنان هستند.
- يا ايها الانسان انك كادح الي ربك كدحا فملاقيه.(11)
اي انسان، به درستي كه تو كوشنده اي (باتلاش و كوشش) به سوي پروردگارت مي روي، و او را ملاقات خواهي كرد.
-... من امن بالله و اليوم الاخر و عمل صالحا ... (12)
كسي كه به خدا و روز آخرت ايمان آورد و “كار نيك” انجام دهد، پس خوف و اندوهي بر او نخواهد بود.
- من عمل صالحا من ذكر او انثي و هو مومن ...(13)
هر مرد يا زني “كار شايسته” انجام دهد و مومن نيز باشد پس زندگي و حيات پاكيزه اي به او مي دهيم و به بهتر از آنچه “عمل” كند پاداش مي دهيم.
- و جعلنا هم ائمه ... و اوحينا اليهم فعل الخيرات ...(14)
آنها را پيشواياني قرار داديم كه به فرمان ما هدايت مي كردند و انجام “كارهاي نيك” و ... را به آنها وحي كرديم.
- والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا ... (15)
و آنان كه در راه ما با جان و مال (تلاش و كوشش) كردند، محققا آنها را به راه هاي خويش هدايت مي كنيم كه خداوند هميشه با “نيكوكاران” است.
- من كان يريد العزه فلله ... و العمل الصالح يرفعه ...(16)
هر كه عزت خواهد، عزت يكسره خاص خداست، كلمات پاكيزه به سوي او بالامي روند و “عمل شايسته” كلام پاكيزه را بالامي برد و كساني كه در جهت بدي “عمل” مي كنند، عذابي سخت دارند و نيرنگشان نابودشدني است.
- من عمل صالحا فلنفسه ...(17)
هركس “عمل صالحي” انجام دهد به نفع خويشتن انجام داده و هركس “عمل بدي” انجام دهد، به ضررخويش كرده است و پروردگار تو بر بندگان ستم كننده نيست.
- الذي خلق الموت و الحيوه ليبلوكم ايكم احسن عملاو هو العزيز الغفور.(18)
او كسي است كه مرگ و زندگي را آفريد تا شما را در بوته آزمايش قرار دهد كه كدام يك از شما از لحاظ “عمل” نيكوتريد و اوست كه صاحب عزت و آمرزنده است.
- و من يسلم وجهه الي الله و هو محسن ...(19)
هركس با اخلاص رويش را به سوي خدا كند و “نيكوكار” باشد، پس به تحقيق به دستگيره و ريسماني محكم متمسك شده است.
اندرزهاي لقمان حكيم به فرزندش در رابطه با كار و تلاش
لقمان حكيم كه خود از مصلحين بزرگ بشري است و حكمت را خداوند سبحان در قبال تفكر فراوان، عبوديت و بندگي، صفاي باطن، راستي گفتار، پرهيز از بيهوده گويي و حرام به او عنايت كرده است، در پندها و اندرزهاي گهربار خود، گويي نه تنها فرزندش را، بلكه همه ابناي بشر را در طول تاريخ و قرون و عصار پس از خود، مخاطب قرار داده و با انتقال حكمت هاي گرانبها و ارزشمند، آنان را با اسرار و رموز زندگي سالم آشنا ساخته و راه سعادت و كمال را به آنان نشان مي دهد.
و از آن جمله است بيانات و توصيه هاي حكيمانه او در ارتباط با كار و تلاش كه متعاقبا به برخي از آنها اشاره مي شود:
لقمان حكيم به پسرش فرمود:
- فرزندم برتو باد كه، از انتخاب كاري كه توان انجام آن را نداري هرچند پرفايده باشد بگذري.
- فرزندم، (دركارها) ميانه رو باش، نه ممسك و نه اسراف كننده.
- فرزندم، در كارهاي خود كمك مخواه مگر ازكسي كه در انجام حاجت و همراهي تو اجرت بگيرد.
- فرزندم، در كارها اضطراب مكن.
- فرزندم، هيچ كاري بي تدبير مكن.
- فرزندم، كار امروز را به فردا ميفكن.
- فرزندم، ناشمرده (نسنجيده) به كار مبر، كار شمرده كن.
- فرزندم، حنظل را خوردم و تلخي آن را چشيدم، اما چيزي را از فقر و ناداري تلخ تر نيافتم.
- فرزندم، با استعانت از كسب حلال بر فقر و ناداري فائق شو، زيرا هركس مبتلابه فقر شود به سه خصلت مبتلاگردد: خدشه در دينش ايجاد شده و عقلش ضعيف گشته و مروتش برباد مي رود و بالاتر از اين سه، اين است كه پيش مردم خوار و خفيف گردد.