مهندس تقی توکلی کارآفرین و پدرصنعت نوین آذربایجان

[mosafere55]

اهل قدر شناس و سر افراز تبریز با نام خانواده کبریت ساز توکلی بیش از یک قرن است که آشنایند و خدمات ارزنده آنها را همیشه ارج نهاده و قدر دانسته اند و می دانند . بزرگ خاندان این طایفه جلیل القدر مرحوم حاج آقا بن حاج محمد ایروانی المسکن تبریزی الاصل مستغنی از تعریف و تمجید می باشند . حاج آقا در دوران صباوت خود پیشه تجارت برگزیده و به کشورهای همجوار رفت و آمد کرده و خیلی چیزها از آنها یاد گرفته و این سوقاتی ها را به ارمغان برای شهر و دیارشان می آوردند . تجارت نفت ؛ قند و شکر و کبریت عمده محصولات خرید فروش و مورد علاقه ایشان بودند . آن مرحوم که بحق یک متفکر، مبتکر و میهن پرست بود در آن وانفسا به سال 1297 شمسی در شهر بزرگی چون تبریز اقدام به احداث کارخانه ای به بزرگی کبریت توکلی نموده که اکنون با گذشت حدود 90 سال همچنان در خدمت صنعت کشورمان تللو می کند . از عام المنفعه بودن این کارخانه همین بس که در سالهای 1318 -1319 جمع کارکنان کارخانه کبریت ساز بالغ بر 900 نفر می رسید که نصف آنها مرد و نصف دیگر زن بودند که پایا – پای هم مشغول بودند . به غیر از افتخار تاسیس یاد شده ،آن مرحوم در سال 1328 شمسی اولین کارخانه برق خصوصی را نیز در تبریز احداث و سندی دیگر بر افتخارات خود می افزایند. در جنب این کارخانه های عظیم یعنی کبریت سازی و برق خصوصی در سال 1342 کارخانه نئوپان نیز که از ضایعات کبریت تهیه می شد تاسیس و به دنبال آن کارخانه ای دیگر یعنی فورمیکا سازی احداث و در صنعت آذربایجان جان گرفت که بعد ها به تدریج نئوپانهای روکش دار نیز به این مجموعه افزوده شدند . دستگاههای این کارخانه های جدید التاسیس از کشور های آلمان شرقی ؛ غربی و یوگسلاوی خریداری و مورد استفاده قرار می گرفتند .

خانواده توکلی ؛ خانواده ای کثیر اولاد بودند . یعنی با احتساب پدر و مادر 9 نفر بودند ( دو دختر و پنج پسر- حاج مقصود ، حاج نقی ؛ حاج مصطفی؛ حاج اسدا... و مهندس تقی توکلی ) که با مدیریت و درایت همچنین تربیت صحیح و اصولی این پیر فرتوت سبب شد که همگی آنها به نائلیت ها و پیشرفتهای قابل توجهی دست یابند که همگی در صنعت این خطه ی معارف پرور و صنعتی تاثیر گذار شده است . آخرین فرزند ذکور این خانواده صنعتگر و با ذوق کسی نبود الا تقی کوچولوی آن روزی و مهندس تقی توکلی امروزه که مشتهر به پدر صنعت نوین آذربایجان نایل گردیده اند . ایشان به تاریخ 10/10/1310 در این خاک پاک یعنی تبریز قدم به عرصه ی حیات گذاشته و در دامان چنان پدری پاک فطرت و مادری نجیب تربیت یافته و در 6 سالگی به همراه اطفال آن عهد به مدارس قدیمی راه یافته و شروع به تلمذ می نمایند.چندی طول نمی کشد که استعداد این فرزند زبانزد گشته و به سفارش بعضی از بزرگان طایفه و محل به دبیرستان البرز تهران که در آن زمان زبانزد بود راه یافته و طی مدارج می نمایند .سپس بعد از اخذ دیپلم جهت تکمیل معلومات به آمریکا رفته و پس از پنج سال تلاش و تقلا و تحصیل در رشته مهندسی مکانیک از دانشگاه نپراسکای آمریکا ماذون گردیده و بعلت گرفتاری های روز مره و فوت پدر( متوفی 1337 و مدفون در قم ) که در واقع رشته الفت آنها به مرید و مرادی رسیده بود از هم گسسته و به وطن مراجعه نموده ؛ مجددا به دنبال کسب علم و دانش ، راهی وادی بی کران صنعت میشوند .

مهندس تقی توکلی در سال 1340 به افتخار دیگری نایل می شوند . آن افتخار وصلت با خانواده ای بود که تاریخ آذربایجان به وجود و بودن نام آنها همیشه افتخار داشته و دارد . آن خانواده محترم عبارت بودند از خانواده ثقه الاسلام که منسوب به شهید نیکنام ثقه الاسلام شهید بودند . ثمره این ازدواج موفق اکنون سه فرزند ذکور و یک دختر می باشند با نامهای علی ، حسن ؛ حسین و دل آرا که همگی تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی دارند . مادر این فرزندان نیز که ذکرش گذشت دانشگاهی بوده و در رشته ادبیات متخصص بوده و در جنب این رشته دل انگیز به نقاشی عشق می ورزند و شوهر وفادارش نیز یکی از کارهای هنری این بانوی هنرمند را به جهت قدر شناسی در اتاق کارش نصب العین نموده است .

بیشتر آذربایجانیان عمده کار مهم ایشان را همانا احداث کارخانه ماشین سازی تبریز می دانند که در سال 1345 در منطقه غرب تبریز احداث و سالهاست که در ناصیه ی صنعت آذربایجان همچون دیهیمی سرمدی می درخشد . از بدو تاسیس این کارخانه مادر در شهر تبریز صدها نفر بیکار و متخصص جذب بازار کار شده و تحولی عجیب در منطقه و کشور به وجود آورد که امروزه نیز ثمرات مفید آن را خود شاهد هستیم . اکثریت کارخانه های ریز و درشت و نیز کارخانه های همجوار مانند نساجی ؛ پمپ ایران ؛ صانع ( هاکسیران ) ؛ موتوژن ؛ ایدم ؛ ریخته گری ماشین سازی تبریز ؛ کمپرسورسازی ( کمپیدرو ) شرکت گسترش صنایع ریلی و ... نیز همگی منشعب از این کارخانه هستند که صدها خانواده آبرومند از این سفره پهن شده عریض و تطویل متنعم می شوند و خواهند شد . مدت مدیریت عاملی معظم در ماشین سازی تبریز 9 سال بود . یعنی از سال 1345 الی 1354 شمسی .

ایشان در کابینه جمشید آموزگار بعنوان وزیر نیرو 20 ماه در خدمت جامعه بودند ولی پس از وقوع جریانهای انقلابی استعفا داده که استعفای ایشان نیز مورد قبول واقع می گردد . جالب است بدانیم که این وزیر کار گشته در مدت 20 ماه خدمت دیناری دریافت نکرده اند.

مهندس توکلی که به حق پدر صنعت نوین آذربایجانند اکنون با کوله باری از تجربه در کنار فرزندان خود بعنوان ریش سفید در کارخانه ی خودشان مشغول گذران زندگی هستند . امید می رود که فرزند برومند آذربایجان همچنان که مصدر خدمات زیاده شده اند باز نیز باشند و مانیز کماکان افتخارش را داشته باشیم .