نقش جلبک‌ها در صنایع غذایی و دارویی

[کامیار کاظمی]

گفت‌وگو با دكتر محمد رضا جبه‌دار

مصرف جلبك به عنوان يك ماده غذايي به چهار هزار سال پيش باز مي‌گردد.

اقوام متمدني مثل ماياها و آزتك‌ها در محيط زندگي‌شان به كشت جلبك مي‌پرداختند و به عنوان يك ماده غذايي از آن سود مي‌بردند اينك در قرن بيست و يكم استفاده از اين ماده غذايي نمودي ديگر پيدا كرده است‌. در اين راستا دكتر محمدرضا جبه‌دار كه در حال حاضر با يك گروه تحقيقاتي (فرداي سبز ایرانیان) در آلمان كار مي‌كند، مي‌گويد: از سال ۱۹۹۰ سازماني مشترك بين ايران و آلمان تشكيل شد كه در نظر دارد تكنولوژي توليد جلبك‌هاي خوراكي را پس از يك دوره آزاد و تشكيل كانال‌هاي مصرف آن ماده به جامعه ايران منتقل سازد. در زير مصاحبه «کسب و کار» با دكتر جبه‌دار در مورد نحوه ورود به فرداي سبز ایرانیان و فعاليت‌هاي گروه و نحوه استفاده از اين مواد را مي‌خوانيد.
آقای دکتر از نحوه فعالیت گروه فردای سبز ایرانیان و اهدافش شروع کنیم؟
این گروه در سال ۱۹۹۰ تشکیل شد و ۸ نفر عضو داشت که یکی از آنها وزیر سابق محیط زیست آلمان بود. دو نفر از اعضا‌ هم سه سال پیش کاندیداي جایزه نوبل شدند. کاری که ما کردیم ابتدا تولید یک نوع جلبک بود. برای توضیح بیشتر باید بگویم برخی گیاهان با چشم دیده مي‌شوند یعنی همان گیاهان ماکروسکوپی‌ اما یک سری از گیاهان با چشم دیده نمي‌شوند و میکروسکوپی هستند ولی درون خاک و دریا زندگی مي‌کنند. اگر مرداب انزلی را دیده باشید این مرداب رنگش زرد است ولی گیاهانش به چشم دیده نمي‌شود و نمي‌توان آنها را با دست لمس کرد. این گیاهان در خیلی از اقیانوس‌ها رنگ آب را آبی پررنگ یا نارنجی و قرمز مي‌کنند. این گیاهان تک سلولی هستند.
خب نام گیاهی که شما خواص دارویی آن را به کار گرفتید چیست؟
یکی از این گیاهان کلرلا ولگاریس است. این گیاه صد تا خواهر و برادر دارد که همه هم سبز هستند. البته این صد جلبک اندکی با هم فرق دارند. برخی در آبهای شور هستند، برخی در آبهای شیرین و برخی هم درون خاک. جلبک‌ها به رنگ‌های سبز، نارنجی، قرمز و قهوه‌ای هستند و تعدادشان حدود ۳۵۰ هزار نوع است.
تا به حال مطالعه‌ای روی این ۳۵۰ هزار نوع شده که آیا اصلا خاصیتی برای انسان دارند یا نه؟
بله روی ۵ تا ۶ نوع از آنها مطالعه شده است. گیاه اخیر مورد نظر ما هم نام تجاری‌اش آلگو مد است. یعنی جلبکی که خاصیت دارویی و شفابخشی دارد. این جلبک‌ها غذای اصلی ماهی‌ها و سایر موجودات درون آب هستند یعنی درون بدن ماهی ف/ی/ل/ت/ر مي‌شوند و همین امر منجر به پرخاصیت بودن گوشت ماهی مي‌شود.
برای همین است که مي‌گویند حتی پروتئین گوشت ماهی از پروتئین‌های دیگر مفیدتر است؟
بله دقیقا به خاطر همین جلبک‌ها ، پروتئین گوشت ماهی مفیدتر است.
گروه تحقیقاتی فردای سبز ایرانیان با این جلبک چه کرد؟
کاری که گروه تحقیقاتی فردای سبز کرد این بود که ببینیم مصرف غذایی این جلبک برای انسان چطور است. این مطالعات ۱۰ سال طول کشید و در نهایت فهمیدیم که پاسخ مثبت است. چیزی که در این جلبک‌ها به دلیل زندگی در آب جمع مي‌شود شامل چندین ماده است: اسیدهای آمینه، پروتئین، انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی در این جلبک‌ها دیده مي‌شود. آنتی اکسیدان‌ها و بتاکاروتن هم شامل این مواد مي‌شود. حال اگر این جلبک‌ها به مصرف انسان یا حیوانات برسد یا در لوازم آرایشی و بهداشتی مصرف شود، اثر مثبت حتی روی پوست خواهد داشت. اگر بتوانیم این جلبک را کشت کنیم مي‌توانیم آن را وارد مواد غذایی خمیری یا بستنی‌ها، پاستیل، دوغ، و... کنیم. اخیرا هم در کشورهای پیشرفته چون این جلبک‌ها چربی‌های خیلی مفید دارند این چربی را استخراج کرده و با آن دارو بر ضد سرطان یا ضد بیماری‌های التهابی یا علیه بیماری‌های متابولیکی تولید مي‌شود.
برای چه بیماری‌های دیگری مي‌توان از این جلبک استفاده کرد؟
کاری که ما در آلمان و ایران کردیم پاسخ‌های درخشانی داشت. مثلا برای بیماری‌های مربوط به قلب و عروق مثل فشار خون نیز مي‌توان این جلبک را استفاده کرد. مطالعاتی نیز در زمینه بیماری‌های مختلف در دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام شده که شامل تاثر جلبک روی چربی خون، کبد چرب، اعتیاد به سیگار و مواد مخدر و دیابت است.
با این حساب اصلا این جلبک‌ها را چطور مي‌توان وارد پروسه مواد غذایی یا لوازم آرایشی کرد و یا این که به شکل دارو در آورد؟
پس از این که ما در سال ۲۰۰۰ به تحقیقات‌مان خاتمه دادیم، در شهری نزدیک برلین یک فتوبایو ر‌آکتور ساختیم. به این شکل که ما در گلخانه شیشه‌ای، لوله‌های شیشه‌ای را به هم متصل کردیم. طول این لوله‌ها ۵۰۰ کیلومتر است. این لوله‌ها سر و ته‌شان بسته و وصل به یک مخزن شد. درون این لوله‌ها آب و نمک به علاوه جلبک وارد شد. آب درون لوله‌ها مي‌چرخید و چون در مقابل نور بود، فتوسنتز مي‌کرد و از این طریق جلبک رشد مي‌کرد.
پس در واقع جلبک را درون آب پرورش مي‌دادید؟
دقیقا همینطور است. بعد از پرورش جلبک هم آن را خارج و خشک کردیم و به شکل پودر در آوردیم که این پودر در غذای حیوانات و انسان مورد استفاده است. حتی در لوازم آرایشی و بهداشتی. حتی مي‌توان این پودر را در اختیار کارخانه‌های داروسازی هم قرار داد.
الان این جلبک وارد چرخه بازار در دنیا و در کشور خودمان شده است؟
بله این جلبک از سال ۲۰۰۰ در تمام کشورهای اروپایی و آمریکا هم به شکل قرص و هم به شکل پودر استفاده مي‌شود. البته این را هم بگویم که اولین و بزرگترین فتوبایوری اکتور دنیا را ما در سال ۲۰۰۰ ساختیم ولی جلبک‌ها هزاران سال است که به مصرف غذای انسان مي‌رسد. به طوری که هر جا که آب یا دریا باشد، این گیاهان رشد مي‌کنند. به عنوان مثال اقوامي ‌مثل مایاها جلبک‌ها را کشت کرده و مصرف مي‌کردند. آنها فتوبایوری اکتور نداشتند ولی در دریاچه و آبگیر وقتی مي‌دیدند که حیوانات از این جلبک‌ها استفاده مي‌کنند و شیر بهتری مي‌دهند به این فکر افتادند که خودشان هم از آنها استفاده کنند. نکته جالب دیگر این است که قبل از جنگ دوم جهانی یعنی سال ۱۹۳۵ کشورهایي مثل ژاپن، چین، تایوان و تایلند با الهام از مصرف ماهی‌ها از جلبک‌ها تشویق به استفاده از این گیاهان شدند. مثلا در کشور چین جمعیت زیاد باعث شده که تامین کردن مواد غذایی مشکل باشد، به خصوص تامین پروتئین ولی مسلما تامین پروتئین برای یک میلیارد جمعیت از طریق دریا میسر است. چینی‌ها معتقدند در دریا هر چیزی که وجود دارد مي‌توان خورد به غیر از کشتی. یا در ژاپن خاک به اندازه کافی برای کشاورزی وجود ندارد. در نتیجه این کشورها اولین کشورهایی بودند که به سمت جلبک‌ها آمدند.
یعنی پروتئین موجود در این جلبک‌ها قابل جذب‌تر از پروتئین موجود در گوشت قرمز است؟
۶۰ درصد موجودی جلبک اسید آمینه است. آن هم ۲۰ نوع اسید آمینه. این مقدار اسید آمینه در هیچ پروتئین دیگری وجود ندارد. مثلا پروتئین قابل جذب که در مغز ران گوشت گوساله وجود دارد، ۲۲ درصد است ولی جذب پروتئین جلبک‌ها ۶۰ درصد است.
با این حال کشورهایی که شما به عنوان اولین کشورها در استفاده از جلبک‌ها از آنها نام بردید، چطور کار کشت جلبک را شروع کردند؟
در این کشورها استخرهایی با آب دریا به وجود آمد که جلبک‌ها رشد کنند و کشت شوند ولی اشکال اصلی این روش این است که این طریق، جلبک‌ها را آلوده مي‌کند. در اروپا و آمریکا قرار شد این کشت به صورت بسته انجام شود‌. یعنی اگر قرار باشد در یک سری لوله‌های به هم پیوسته که هیچ چیز از هوا و زمین و خاک وارد آن نمي‌شود جلبک کشت شود، این روش کامل استریل و بدون میکروب خواهد بود. این کاری بود که ما هم در آلمان شروع کردیم و در سال ۸۲ به ایران آوردیم. روش «فتوبایور‌اکتور» ما البته مورد استقبال همه به خصوص ریاست جمهور و وزارت بهداشت قرار گرفت.
اولین محموله جلبک طی این فرایند چه زمانی وارد ایران شد؟
ما توانستیم اولین محموله جلبک را که به صورت قرص بود با نام تجاری آلگومد سال ۸۳ وارد ایران کرده و در اختیار داروخانه‌ها قرار دهیم. همچنین چندین مطالعه روی بیماری‌های مختلف در دانشگاه‌های علوم پزشکی شهید بهشتی، بقیه الله و دانشگاه علوم پزشکی یزد و... انجام دادیم. به طوری که مقاله‌های‌مان در روزنامه‌ها و مجلات علمي ‌معتبر در دنیا چاپ شده است.
این محصول هم به شکل پودر وارد ایران شد و هم به شکل قرص؟
بله، الان ما در بیش از ۱۰ هزار داروخانه حضور داریم و ۴ شرکت پخش سراسری دارو این قرص را برای ما توزیع مي‌کنند.
آقای دکتر این گیاه به غیر از مفید بودن برای یک سری از بیماری‌ها، تاثیری هم روی لاغری دارد؟
در پاسخ به این سوال بهتر است اول بگویم که آلگومد در واقع یک محصول کشاورزی است که گیاهان شبیه آن کاهو، کلم، اسفناج، سبزی خوردن، خیار، بادمجان، برنج و ذرت هستند. در واقع آلگومد محصول غذایی است نه محصول دارویی. با این حال آلگومد اولین کاری که انجام مي‌دهد روی دستگاه گوارش و تصفیه کبد است. چون فلزات سنگین در کبد جمع مي‌شوند. ما در واقع وقتی سبزیجات مي‌خوریم این کار باعث مي‌شود کبد هم خودش را تصفیه کند ولی این کافی نیست. چون سموم مختلف از جاهای دیگر مثل هوا یا آب هم وارد بدن مي‌شوند. در مواد غذایی هم مواد نگه دارنده حاوی سموم هستند که در کبد جمع مي‌شوند. آلگومد این مواد را خارج مي‌کند. همچنین این ماده به دلیل این که فیبر بالایی دارد، ضد یبوست هم هست.
آلگومد با کنترل کردن اشتها در هیپوتالاموس مغز باعث کاهش اشتهای کاذب مي‌شود. همچنین این جلبک قند خون را متعادل نگه مي‌دارد و شما به خاطر افت قند سراغ غذا نمي‌روید.
آلگومد تاثیری روی متابوليسم هم دارد؟
مواد غذایی که ما مصرف مي‌کنیم سه دسته است: کربوهیدرات، پروتئین و چربی مثل نان و پنیر. تحقیقات نشان مي‌دهد که آلگومد سوخت و ساز این مواد را بالا مي‌برد. همینطور فیبرش باعث مي‌شود که معده حجیم شود و جای خالی‌اش پر شود و فرد کمتر احساس گرسنگی کند‌ اما مهمترین کاری که آلگومد انجام مي‌دهد، سم زدایی از بدن علاوه بر کبد است.
یعنی سموم علاوه بر کبد در جاهای دیگر هم ذخیره مي‌شوند؟
درست است که اگر سمي‌ وارد بدن شما شود محل ذخیره‌اش کبد است، اما جای دیگری که سموم جمع مي‌شوند در سلول‌های چرب بدن است. اگر کسی قصد لاغر شدن داشته باشد، به علت تجمع این سموم سلول‌های چربی نمي‌شکند ولی آلگومد به این روند کمک مي‌کند و با خارج کردن سموم باعث شکسته شدن سلول‌ها مي‌شود.
خوردن این گیاه به همه افراد حتی به کودکان توصیه مي‌شود؟
این ماده غذایی به همه افراد در هر گروه سنی توصیه مي‌شود. حتی از زمانی که کودک مي‌تواند میوه و سبزی بخورد، آلگومد را هم مي‌تواند مصرف کند.
به قیمت آلگومد هم اشاره مي‌کنید؟
در حال حاضر بسته‌بندی ما در قوطی‌های پلاستیکی با تعداد ۱۰۰‌، ۲۰۰ و ۳۰۰ قرص در هر بسته است. حاوی قرص‌هایی که بوی علف مي‌دهند. قیمت بسته ۱۰۰ تایی حدود ۲۰ هزار تومان، بسته ۲۰۰ تایی ۳۷ هزار تومان و بسته ۳۰۰ تایی حدود ۵۰ هزار تومان است. البته پزشکان هم آلگومد را تجویز مي‌کنند ولی به طور کلی نیازی به نسخه ندارد.

منبع : کسب و کار

[sokoot]

فکر می کنم این مصاحبه خیلی قدیمیه چون در حال حاضر این قرص ها خیلی گرون تر هستن.

[کامیار کاظمی]

(07-21-2012 08:20 PM)sokoot نوشته شده توسط:  فکر می کنم این مصاحبه خیلی قدیمیه چون در حال حاضر این قرص ها خیلی گرون تر هستن.

مصاحبه برای تیر1391 است.

[sherafati]

یه بار یه بشقاب اوردن وسط سفره که میگفتند اینا جلبکن ولی اطرافیان از ترسشون نخوردند چون نا اشنا بودند


من کع خوردم خوش مزه بود


تا حالا قرص و پودر جلب را ندیده بودم

فکر کنم باید یکیشو بخرم

[matarodi]

ما در مشهد داریم جلبگ تولید می کنیم البته به صورت پایلوت و کم و قصد داریم اونو توسعه بدیم
جلبگی که خواص زیادی داره

ما حتی همکارانمان این ها را به ماست هم زدند و ما به نون و ....

[matarodi]

دوستان نیک بعد از مدت ها سلام

خیلی دلم تنگ شده و ....

من تز کارشناسی ارشدم روی این جلبگ هاست و ....
انشاءالله درسا تموم شه و دوباره بیشتر بیام اینجا