آموزش تکنیک های خلاقیت

[مهدی گل محمدی]

Tkj یک تکنیک خلاقیت حل مسئله ژاپنی است که به صورت گروهی انجام می گیرد.

این تکنیک در سال 1964 توسط «جیرو کاواکیتا» که در آن زمان استاد رشته انسان شناسی در موسسه فن آوری توکیو بود ابداع گردید، این تکنیک کاملاً بصری است و به برقراری ارتباط بین مفاهیم کلامی و نمایش های بصری کمک می کند. این تکنیک که در ژاپن بسیار متداول است، همانند بسیاری از تکنیک های خلاقیت ژاپنی از کارتها، نقشه های بصری و تداعی افکار برای خلق ایده های جدید استفاده می کند.


در این تکنیک حاضران و شرکت کنندگان به لحاظ اینکه نام مطرح- کننده ایده ها فاش نمی شود به راحتی به ارائه ایده ها می پردازند و نسبت به آن احساس خوبی دارند.

رهبر جلسه که ترجیحاً قبل از جلسه مشخص می گردد، به هدایت و کنترل جلسه می پردازد و شرکت کنندگان را به ارائه ایده ها تشویق می نماید ولی نباید عقاید خود را به شرکت کنندگان تحمیل کند.

روش Tkj مبتنی بر مجموعه واقعیت هایی است که شرکت کنندگان تولید می کنند. این واقعیت ها باید 3 شرط زیر را تامین کنند:

1- به مسئله مورد نظر مربوط باشند.

2- به طور عینی اثبات پذیر باشند.

3- مهم باشند.

فرآیند Tkj دارای دو بخش است: در مرحله اول شرکت کنندگان به تعریف و شناسایی مسئله می پردازند و در مرحله دوم براساس نتایج مرحله اول به ارائه راه حل مسئله می پردازند.



فرآیند تکنیک Tkj به شرح ذیل می باشد:

مرحله الف – تعریف مسئله

1- موضوع محوری را مشخص کنید و به شرکت کنندگان اطلاع دهید. از آنها بخواهید هر چند تعداد ایده ای که می توانند درباره مسئله ارائه دهند روی کارتهای 5*3 بنویسند، نکته قابل توجه این است که شرکت کنندگان باید تفهیم شوند که ایده های آنها باید برای شناسائی مسئله باشد نه حل آن. هریک از افراد باید به هر تعداد چشم اندازهای معین درباره مسئله بیندیشد و می تواند 15 تا 20 ایده را در یک محدود زمانی 5 تا 10 دقیقه خلق کند.

2- کارتها را جمع آوری کنید و براساس اتفاق نظر گروهی به چند مقوله و دسته بسیار کلی دسته بندی کنید. برای انجام این کار رهبر گروه کارتها را جمع آوری و آنها را مجدداً توزیع کند، به طوریکه هیچ کس کارت خودش را در دست نداشته باشد. Tkj استفاده از شوخی را به هنگام دسته بندی کارتها و بحث درباره ایده ها را تشویق می کند.

3- رهبر یکی از کارتها را با صدای بلند بخواند و اعضاء کارتها را در کیسه های خود که حاوی ایده های مرتبط است پیدا کنند، آنها را با صدای بلند بخوانند و دوباره در کیسه بگذارند. به این ترتیب کارتها که مجموعه ای از ایده ها و افکار را در بردارند جمع آوری می شوند.

4- گروه برای هر دسته نامی را انتخاب کنند که جوهره ی ایده- های مطرح شده را در بر می گیرد. این فرآیند آنقدر ادامه می یابد تا همه کارتها در دسته های نامگذاری شده قرار بگیرند.

5- دسته های های نامگذاری شده در یک گروه و مجموعه فراگیر ترکیب کنند و به همان روش نامگذاری کنید.

مرحله ب – راه حل مسئله

1- از شرکت کنندگان بخواهید راه حل های پیشنهادی برای مسئله که در مرحله قبل مورد بررسی و شناسائی قرار گرفت را روی کارتهای 12*7 بنویسند.

2- رهبر کارتهای را جمع آوری کرده و مانند مرحله قبل (تعریف مسئله) مجدداً توزیع کند. سپس یک ایده را با صدای بلند بخواند و شرکت کنندگان همانند قبل کارتهایی را که به این ایده ربط دارند پیدا کنند. این ایده ها با صدای بلند خوانده شوند و مجموعه راه حل نامگذاری شده ای ظهور پیدا می کنند.

3- همانند قبل، همه کارتها در نهایت در مجموعه های راه حل نامگذاری شده قرار دهید.

4- همانند قبل، مجموعه راه حل فراگیری استخراج و نامگذاری کنید.

در نهایت ایده های مطرح شده را مورد ارزیابی قرار داده و راه حل های مناسب را جهت اجرا انتخاب نمائید.

از این تکنیک برای حل مسائل پیچیده و مسائلی که نمی توان به درستی آنها را تشخیص و مورد شناسائی قرار دارد استفاده می شود.


منبع:سایت فرهیختگان

[arash67]

بگو چرا؟
دختر بچه ای مادرش را در حال سرخ کردن ماهی تماشا می کرد. مادر سر و دم ماهی را برید و سپس آن را در ماهی تابه گذاشت.
دختر از مادر پرسید: چرا سر و دم ماهی را بریدی؟
مادر کمی فکر کرد و گفت : من همیشه همین کار را می کنم و مادرم هم همین کار را می کرد.
دختر با جواب مادر قانع نشد و پیش مادربزرگ رفت و پرسید: چرا شما هنگام پختن ماهی سر و دم آن را می برید؟
مادربزرگ کمی فکر کرد و گفت: من همیشه همین کار را انجام می دهم چون مادرم هم همیشه این کار را می کرد. سپس مادربزرگ به اتفاق نوه اش پیش مادر مادر بزرگ رفتند و علت را جویا شدند.
مادر مادربزرگ کمی فکر کرد و گفت : چون ماهی تابه ای که در آن ماهی می پختم خیلی کوچک بود و ماهی درسته در آن جا نمی گرفت و من هم سر و دم آن را می بریدم.
این حکایت کوتاه بیانگر این نکته است که انجام کارها به روش گذشتگان بدون دانستن آن الزاما بهترین و تنهاترین راه برای انجام درست کارها نیست. بزرگان و خردمندان همیشه تاکید دارند که کارها را آگاهانه انجام دهید زندگی را آگاهانه بگذرانید و درباره راه های گذشتگان بیندیشید. گاهی لازم است در باورها و اندیشه هایمان بازنگری کنیم و همانند خانه تکانی سال نو ذهنمان را نیز خانه تکانی کنیم تا آن را با محفوظات و باورها و عقاید گذشته پر نکنیم و از کارایی و عملکرد آن نکاهیم. فکری که آلوده و خاک خورده باشد توانایی خلاقیت انسان را می گیرد.
به عبارت دیگر انجام کارها به صورت تکراری همانند دست و پا زدن در یک مرداب است. مرداب به علت جریان نداشتن آب راکد و گندیده است و همه چیز را در خود غرق می کند. یکنواختی و روزمرگی هم زندگی کردن را از آدم می گیرد. زندگی زمانی زیباست که خلاقیت در آن جاری باشد. برای رشد قوه خلاقه ذهنی باز لازم است تا هر چیزی وارد آن شود و از هر فرصتی برای خروج از باورها و نگرش های گذشته نیز هیچ جیز بهتر از به چالش کشیدن آن ها و پرسیدن (( چرا؟)) نیست.
منبع: مجله مدیریت مدرسه از مجموعه مجلات رشد - شماره پی در پی 72

[کامیار کاظمی]

دوست من خوشحالم که مانند همه دوستان ارسال های زیبایتان را می خوانم.

[arash67]

1. نسبت به رشد خلاقیت متعهد باشید
نخستين گام اين است که خود را به طور کامل وقف رشد و توسعه توانائي‌هاي خلاقانه خود کنيد. از تلاش دست برنداريد. هدف گذاري کنيد، روي کمک ديگران حساب باز کنيد و براي رشد مهارت‌هاي خود، زماني را در هر روز کنار بگذاريد.

2. در کار خود خبره شوید
یکي از بهترين راه‌ها براي رشد خلاقيت، خبره شدن در آن حوزه است. با داشتن درک عميق از موضوع، بهتر قادر خواهيد بود که به تفکر درباره راه‌حل‌هاي ابتکاري و نوآورانه براي مسائل بپردازيد.
3. برای کنجکاوی خود ارزش قائل شوید
يکي از موانع متداول بر سر راه خلاقيت، کم اهميت دادن به کنجکاوي است. هنگامي که کنجکاوي شما نسبت به چيزي برانگيخته مي‌شود به جاي آن که خود را سرزنش يا توبيخ کنيد، به تحسين خود بپردازيد و به خود پاداش دهيد. براي خود اين فرصت را به وجود آوريد که به کشف موضوعات تازه بپردازيد.
4. باور کنید که خلاقیت به خودی خود با ارزش است
رشد انگيزه‌هاي دروني بسيار اهميت دارد. اين باور را در خود تقويت کنيد که خلاقيت به خودي خود ارزشمند است حتي اگر به دستاورد خاصي منجر نشود.
5. خطرپذیر باشید
براي تقويت مهارت‌هاي خلاقانه خود، بايد آماده خطرپذيري باشيد. ممکن است تلاش‌هاي شما هميشه به موفقيت نيانجامد امّا مطمئن باشيد که تقويت استعدادهاي خلاقانه و دستيابي به مهارت‌هاي تازه در آينده به دردتان خواهد خورد.
6. به خود اعتماد داشته باشید
بي‌اعتمادي به توانائي‌هاي خود، مانع خلاقيت مي‌گردد. به همين دليل، تقويت حس اعتماد به نفس اهميت زيادي دارد. پيشرفت‌هايي که به دست آورده‌ايد را ثبت کنيد، از تلاش‌هاي خود خشنود باشيد و هميشه در صدد يافتن راهي براي تحسين خلاقيت خود باشيد.
7. زمان لازم را برای خلاقیت در نظر بگیرید
اگر زمان لازم و کافي را براي رشد استعدادهاي خلاقانه خود اختصاص ندهيد، در اين کار موفق نخواهيد شد. در هر هفته زماني را براي تمرکز بر روي يک نوع پروژه خلاقانه کنار بگذاريد.
8. نگرش‌های منفی را کنار بگذارید
براساس يک مطالعه پژوهشي , نگرش مثبت مي‌تواند توانايي شما در تفکر خلاقانه را افزايش دهد. بدين خاطر، بر روي حذف و کنار گذاشتن افکار منفي يا خود-انتقادي که مي‌تواند مانع رشد مهارت‌هاي خلاقانه شما گردد، تمرکز کنيد.
9. بر ترس خود از شکست غلبه کنید
ترس از اشتباه کردن يا شکست خوردن از پيشرفت شما جلوگيري مي‌کند. هرگاه چنين افکار و احساسي به سراغتان آمد، به خودتان يادآور شويد که اشتباهات، خود بخشي از فرايند است. با وجودي که گاهي اوقات ممکن است با موانعي در مسير خلاقيت خود روبرو شويد امّا نهايتاً به اهداف خود خواهيد رسيد.
10. برای به دست آوردن ایده‌های جدید از یورش فکری استفاده کنید
يورش فکري روش متداولي در محيط‌هاي علمي و حرفه‌اي است امّا مي‌تواند به عنوان ابزاري قدرتمند براي رشد خلاقيت نيز مورد استفاده قرار گيرد. قضاوت‌هاي خود را کنار بگذاريد و شروع به نوشتن هر ايده و راه‌حلي که به نظرتان مي‌رسد بکنيد. هدف از اين کار، توليد هر چه بيشتر ايده در يک دوره زماني کوتاه است. سپس بر روي پالايش و روشن‌تر کردن ايده‌هاي خود تمرکز کنيد تا به بهترين گزينه ممکن دست يابيد.
11. بدانید که اغلب مسائل راه‌حل‌های متعدد دارند
ار بعد که به حل مساله‌اي پرداختيد، سعي کنيد به دنبال راه‌حل‌هاي مختلف بگرديد. به جاي آن که مستقيماً به سراغ نخستين ايده‌اي که به فکرتان رسيد برويد، کمي تامل کنيد و به راه‌هاي ديگر براي نزديک شدن به مساله فکر کنيد. اين کار ساده، راه خوبي براي ايجاد مهارت‌هاي حل مساله و تفکر خلاق در شماست.
12. برای فعالیت‌های خلاقانه خود دفتر یادداشت تهیه کنید
راي پيگيري فرايند خلاقيت در خود و ايده‌هايي که به نظرتان رسيده است، دفترچه يادداشتي درست کنيد. وجود اين دفترچه کمک شاياني به بازتاب دستاوردهاي شما و در نظر گرفتن راه‌حل‌هاي احتمالي ديگر خواهد بود. ايده‌هايي که در اين دفترچه ثبت مي‌شوند مي‌توانند در آينده الهام بخش شما گردند.
13. نقشه ذهنی ایجاد کنید
«نقشه ذهني» وسيله خوبي براي مرتبط ساختن ايده‌ها و جستجو براي پاسخ‌هاي ابتکاري و خلاقانه به سوالات است. نقشه ذهني چنين درست مي‌شود: ابتدا موضوع يا واژه اصلي را روي کاغذ بنويسيد. سپس عبارات يا ايده‌هاي مرتبط را پيرامون آن بنويسيد و به آن پيوند دهيد. اين روش با وجودي که شبيه يورش فکري است امّا به شاخه شاخه شدن ايده‌ها کمک مي‌کند و امکان مشاهده چگونگي ارتباط آن‌ها با هم را فراهم مي‌سازد.
14. خود را به چالش بکشید
فرايند رشد مهارت‌هاي خلاقانه، پايان پذير نيست. بنابراين، چالش مداوم خود به منظور رشد بيشتر قابليت‌ها و توانائي‌هايتان بسيار اهميت دارد. به جستجوي رويکردهاي پيچيده‌تر برآئيد، چيزهاي جديد را امتحان کنيد و از به کارگيري همان راه‌حل‌هايي که در گذشته استفاده کرده‌ايد اجتناب نمائيد.
15. روش «۶ کلاه» را امتحان کنید
روش «۶ کلاه» مستلزم نگاه کردن به مساله از ۶ دیدگاه متفاوت است. با این کار می‌توانید نسبت به موقعی که فقط از یک یا دو دیدگاه به مساله می‌نگریستید، ایده‌های بیشتری به دست آورید.
کلاه قرمز: به وضعیت طور احساسی بنگرید. احساستان به شما چه می‌گوید؟
کلاه سفید: به وضعیت به طور عینی بنگرید. واقعیت‌ها چه هستند؟
کلاه زرد: به وضعیت با دید مثبت بنگرید. کدام عناصر راه حل عمل خواهند کرد؟
کلاه سیاه: به وضعیت با دید منفی بنگرید. کدام عناصر راه حل عمل نخواهند کرد؟
کلاه سبز: خلاقانه فکر کنید. ایده‌های دیگر چه هستند؟
کلاه آبی: کلّی و جامع فکر کنید. بهترین راه حل کلّی چیست؟
16. به دنبال منابع الهام‌بخش بگردید
هرگز انتظار نداشته باشيد که خلاقيت به يکباره اتفاق افتد. به دنبال منابع جديد الهام‌بخش براي به دست آوردن ايده‌ها و انگيزه‌هاي تازه که به توليد پاسخ‌هاي يگانه به سوالاات مي‌انجامد، بگرديد. کتاب بخوانيد، از موزه‌ها بازديد کنيد، به موسيقي مورد علاقه‌تان گوش کنيد و يا به بحث سازنده با يک دوست بپردازيد. از هر روش يا راهبردي که برايتان مفيدتر است استفاده کنيد.
17. برای خلاقیت، فرصت ایجاد کنید
علاوه بر جستجوي منابع الهام‌بخش، بايد خودتان نيز فرصت لازم را براي خلاقيت ايجاد کنيد. مثلاً در دست گرفتن يک پروژه تازه يا پيدا کردن ابزارهاي جديد براي استفاده در پروژه‌هاي فعلي.
18. سناریوهای متفاوت را در نظر بگیرید
به هنگام تمرکز بر روي حل يک مسأله، از سوالات «چه مي‌شود اگر ... » براي در نظر گرفتن سناريوهاي احتمالي استفاده کنيد. اگر اين راه را در پيش گيريم نتيجه‌اش چه خواهد شد؟ با نگاه کردن به اين سناريوهاي مختلف، بهتر مي‌توانيد به راه‌حل‌هاي خلاقانه براي مسائل دست يابيد.
19. از روند نما استفاده کنید
هنگامي که پروژه جديدي را در دست مي‌گيريد، روندنمايي (فلوچارت) براي نمايش پروژه، از ابتدا تا انتها، بکشيد. به مسيرها يا دنباله مختلف رويدادهايي که ممکن است اتفاق افتد نگاه کنيد. روند نما به شما کمک مي‌کند که محصول نهايي را بهتر مجسم کنيد و مشکلات احتمالي را از ميان برداريد.
20. از روش «گلوله برف» استفاده کنید
تا کنون متوجه شده‌ايد که چگونه يک ايده خوب معمولاً به ايده خوب ديگري مي‌انجامد؟ شما مي‌توانيد با استفاده از روش «گلوله برف» به هنگام توليد ايده براي پروژه‌هاي خود، از اين مزيت بهره‌مند شويد. اگر ايده براي کار جاري شما مفيد و مناسب نباشد، آن را براي کارهاي بعد و استفاده در پروژه‌هاي آتي کنار بگذاريد.
ترجمه: کلینیک الکترونیکی روان‌یار

[مصطفي]

خلاق باشید حتی به شیوه پت و مت (منبع: مجله موفقیت)

دو مرد عروسکی که در کشور چک پا به عالم هستی گذاشته اند و خالق انها مردی است به نام "لوبومیر بنس" . این انیمیشن دو کاراکتر را نمایش می دهد که دچار مشکلات به وجود امده توسط خود می شوند و سعی در تصحیح اشتباهات با استفاده از تمامی وسایل ممکن و غیر ممکن و... می کنند که در نتیجه مشکلات جدیدی به وجود می اید . در نهایت هر دور اقدام به حل مشکل با روش های عجیب و غریب می کنند و در اخر ، با پردردسرترین شیوه به راه حلی دست می یابند که از ان رضایت دارند. شاید یکی از دلایل هم ذات پنداری ما با پت و مت این باشد که ما نیز همانطور که درباره هر مساله تئوری نظر می دهیم در عمل هم فراموش می کنیم که در هر رشته ای تخصص نداریم . مثلا اگر یکی از لوازم منزلمان دچار مشکل شود، قبل از هر اقدامی یا خبر کردن یک تعمیرکار ، خودمان دست به کار می شویم و وقتی کار حسابی خراب شد تازه فکر می افتیم که از یک متخصص کمک بگیریم!!درست مثل پت و مت علاوه بر این پت و مت خصوصیات قابل توجه دیگری هم دارندز جمله این که کاملا خود محور و تایید طلب هستند ، هدف را تخریب می کنند تا به وسیله برسند ، متخصص ایجاد ضرر و زیان هستند ، اعتماد به نفس بالایی دارند و شعارشان هم این است : That's it یعنی "همینه" به عبارتی همینه که هست! اما گذشته از تمام اینها ، ویژگی قابل توجه دیگرشان که علاوه بر خنده دار کردن نمایش ، دیدگاه خوش بینانه انها نسبت به زندگی را نشان می دهد این است که این دو شخصیت رویایی هرگز با به وجود امدن مشکلات جدید دلسرد نمی شوند و مشکل را به روشهای تخیلی و نامتعارف حل می کنند که نشات گرفته از خلاقیتی است که انها در حل مسایل خود به کار می برند . هدف از این مطلب نیز پرداختن به همین ویژگی است.
تفکر خلاق را می توان بهترین سلاح مبارزه با مشکل قلمداد کرد . انسان های خلاق ، نگرش منفی به مشکلات را تسلیم شدن قبل از جنگ می پندارند ، زیرا معتقدند مشکل نه تنها مزاحمت نیست بلکه مبارزه ای برای کشف راه حل است . تفکر خلاق می تواند به ما بیاموزد که حتی وقتی با حادثه ای ناگوار برخورد کردیم، چگونه احساس بد و منفی خود را به احساس خوب و مثبت تبدیل کنیم . تفکر خلاق مهارتی است که شخص از تلفیق مهارتهای حل مسایل و تصمیم گیری از افکار یا روابط نو برخوردار می شود و قدرت کشف و انتخاب راه حل های جدید را پیدا می کند .

[کامیار کاظمی]

جالب بود همین امروز جلوی روزنامه فروشی تیتر "خلاق باشید حتی به شیوه پت و مت" را دیدم و خواستم درباره آن بدانم و امشب آنرا اینجا میبینم.

[jahanagahi]

مصطفی جان مطلب خوبی را انتخاب کرده ای. ممنونم.

[3ObHaN]

به نظر شما شیوه ی پت و مت قابل قبوله ( یعنی انجام کار به این روش ، خیلی از ما اینجوری هستیم ؟!)

[کامیار کاظمی]

بنظر من این مقاله چندان جالب این موضوع را تحلیل نکرده و گاهی خراب هم کرده است.
این جمله هم قابل تامل است :
"تفکر خلاق مهارتی است که شخص از تلفیق مهارتهای حل مسایل و تصمیم گیری از افکار یا روابط نو برخوردار می شود و قدرت کشف و انتخاب راه حل های جدید را پیدا می کند ."

[jahanagahi]

تفکر خلاق می تواند به ما بیاموزد که حتی وقتی با حادثه ای ناگوار برخورد کردیم، چگونه احساس بد و منفی خود را به احساس خوب و مثبت تبدیل کنیم .