09-06-2013, 01:19 AM
گزارشی درباره تمام شغل های پر سود باقی مانده/ سودای کار برای صف بیکاران
اقتصاد > بازارکار - سوالی که در این گزارش به دنبال پاسخ آن هستیم این است که در حال حاضر چه مشاغلی از رونق بیشتری برخوردارند.
احمد کشاورز:
این روزها دیگر هر خانه و مغازه ای از بنگاه های املاک گرفته تا خرده فروشی ها کامپیوتر دارند. کامپیوترهایی که جدای از سرگرم کنندگی، ابزاری برای کارها و مشاغلی شده اند که شاید در نگاه اول چندان نیازی به کامپیوتر ندارند اما با کمی تامل می توان فهمید که برای مثلا ساده ترین مسائل مانند ذخیره سازی به این وسیله محتاجند. این خودش نشان می دهد که واقعا عصر، عصر تکنولوژی و ارتباطات است و وقتی این طور باشد طبیعتا مشاغل هم به تبعیت از پیشرفت این تکنولوژی ها رشد می کنند و تغییر شکل می دهند. دیگر نظام استاد ـ شاگردی که همان دم مغازه رفتن ها را در ذهن متبادر می کند در این عصر یا جایی ندارد و یا بسیار نادر است. مشاغل و دنیای اشتغال تغییر کرده، حتی در شغل هایی مثل نانوایی هم که همه روزگاری فکر می کردند هرگز روزی نمی آید که مردم به نان نیازی نداشته باشند تا نانوا بیکار شود این روزها با آمدن نان صنعتی و صرفه بیشتر این نوع نان، دیگر شاطرها کم کم ترجیح می دهند شغل دیگری داشته باشند.
شاید این را بتوان روزگاری در مورد مشاغل ساختمانی هم گفت که دیگر به جای کارگران ساختمانی از ابزارهایی استفاده شود که صرفه آن ها بیشتر باشد. هر چند که امروزه هم اتاق ها و ساختمان های آماده در برخی کشورهای پیشرفته خیلی راحت ساخته می شوند، بدون اینکه نیاز به سیمان و مصالح ساختمانی دیگر و کارگرانی باشد که با این مصالح، دیواری بالا ببرند.
*خدماتی ها رو بورس هستند
آن زمانی که مهندس شدن و ریاضی خواندن خیلی ارزش داشت و وقتی کسی مهندس می شد فکر می کرد به قله قاف رسیده، شاید کسی فکر نمی کرد شغل های خدماتی که در نگاه همه چندان جذاب نبود آن قدر رشد کند که حتی مهندس ها هم به اندازه آن ها نتوانند درآمد و حتی جایگاه شغلی به دست بیاورند. البته این شغل های خدماتی تعریف خاص خودشان را دارند و منظور فقط کارهای خدماتی مثل تعمیرات لوازم خانگی، مکانیک اتومبیل و برقکار نیست. اکنون دیگر عصر ارتباطات است و خدماتی های این عصر مثلا کسانی هستند که با کامپیوتر برای یک شرکت طرح و لوگویی را تهیه می کنند که به آنها گرافیست هم می گویند یا کسانی که می توانند یک وب یا نرم افزار طراحی کنند یا کارهایی مثل مونتاژ انواع فیلم را انجام دهند و یا حتی نرم افزار صادر کنند. این ها تنها بخش کوچکی از شغل های خدماتی است و مهم تر از آن ها، مثلا حتی پزشک ها، استادها و معلم ها، وکیل ها، مدیران، حسابدارها و خبرنگاران هم با خدمتی که ارائه می کنند و در قبال آن خدمت درآمدی کسب می کنند، جزء این گروه شغلی هستند.
الان بیشتر شغل های کشور ما همین گروه مشاغل هستند که بخش خدمات نام دارند. تقریبا نیمی از افرادی که در ایران شغل دارند در بخش خدمات شاغل هستند و این یعنی از هر دو ایرانی یکی از آن ها همین مشاغل خدماتی را برعهده دارد که حجم عمده آن مرتبط با رایانه و تکنولوژی های این چنینی است.
در این گروه، مشاغلی که بیشترین متقاضی را دارند، به دو بخش تقسیم می شوند. اول گروهی که دارای مدرک تحصیلی نیستند و دوم گروهی که دارای تحصیلات هستند. در بخش اول که این افراد درس نخوانده اند یا مدرک قابل توجه ای ندارند شغل هایی که نیاز به مهارت دارد و شغل هایی که به مهارت نیاز ندارند وجود دارد. مکانیکی لوازم برقی و وسایل خانگی، مکانیکی انواع خودروها، پرده دوزی و نصب پرده، برق کاری، جوشکاری، نجاری، خیاطی ، بنایی، قصابی و کفاشی از جمله شغل هایی هستند که هنوز به شکل سنتی مانده اند و افرادی که درس نخوانده اند اما مهارت این شغل ها را یاد گرفته اند می توانند سراغ این شغل ها بروند. حال اگر کسی مهارت این شغل ها را هم نداشته باشد می تواند کارهایی که نیاز به مهارت ندارند مانند نگهبانی و آبدارچی شدن را انتخاب کند.
اما در گروه بعدی مشاغل خدماتی شغل هایی هستند که نیاز به مدرک تحصیلی و مهارت انجام یک کار را دارند. این گروه مشاغل همان گروه رشد کرده و به روز شده مشاغل هستند که اتفاقا امروز بیشترین متقاضیان را هم دارند. الان هر شرکتی به یک مدیر، یک حسابدار، یک انباردار و یک متخصص در امور کامپیوتری حتما نیاز دارد. با بیشتر شدن مبادله های تجاری دیگر شرکت های تجاری به وکیل نیاز دارند و یا به اطلاعات اقتصادی نیاز دارند که خبرنگاران باید آن ها را تهیه و منتشر کنند. پس قطعا تعداد شغل های این بخش می تواند خیلی زیادتر از بخش های کارگران صنعت و کشاورزی و هر گروه دیگری باشد.
اما این شغل ها نیاز دارند که افراد ابتدا مدرک تحصیلی آن را دریافت کرده و سپس مهارت آن را بیاموزند که البته به دلیل درآمدهای مناسب آن، افراد هم بیشتر تمایل دارند به سمت آن ها بروند، البته در کنار این درآمد، منزلت اجتماعی آن ها هم تامین می شود. چرا که مثلا یک پزشک یا استاد یا معلم یا حسابدار یا خبرنگار جایگاهی در میان مردم دارد که مثلا هرگز یک جوشکار یا نجار فقط به خاطر شغلش ندارد.
لیستی از این شغل های خدماتی که نیاز به مهارت دارد به این شرح است: « وکیل ـ قاضی ـ پزشک ـ پرستار ـ استاد ـ معلم ـ خبرنگار ـ مدیر ـ حسابدار ـ عکاس ـ فیلمبردار ـ کارگردان ـ موسیقدان ـ روان شناس ـ نویسنده ـ مددکار و روابط عمومی »
در کنار این ها، مشاغل مرتبط با کامپیوتر هم تعدادشان کم نیست که از جمله آن ها، این موارد هستند: «گرافیست ـ طراح شبکه های ارتباطی ـ مسئول امنیت شبکه های کامپیوتری ـ سرویس دهندگان اینترنت ـ مدیریت وب سایت ـ طراح صفحات وب ـ برنامه نویس ـ کارشناس ابزارهای مهندسی نرم افزار ـ کارشناس مهندسی سخت افزار ـ ساخت نرم افزارهای مجازی ـ ساخت سنسورهای هوشمند ـ بازاریابی الکترونیک ـ کارشناس آموزش از راه دور ـ مسئول جمع آوری اطلاعات و آمار ـ مدیریت بر فروش ـ خرده و عمده فروشی های بدون فروشگاه و طراحی کارت های ویزیت »
گرافیست
از میان این همه شغل به صورت اجمالی در مورد چند مورد آن ها که به نظر می رسد متقاضیان بیشتری داشته باشند، برای آشنایی بیشتر توضیحاتی داده می شود که اولین آن ها گرافیست است. داشتن دانش و آگاهی های لازم در زمینه طراحی و گرافیک، هنرهای تجسمی، طراحی های سنتی، نقاشی و داشتن مدرک تحصیلی مرتبط با هنر و طراحی و آشنایی با کامپیوتر از ضروریات این حرفه است. البته ممکن است افرادی دارای تحصیلات دانشگاهی نباشند اما شم هنر گرافیک را داشته باشند که این افراد با طی دوره های آموزشی کوتاه مدت و آشنایی با کامپیوتر می توانند به این کار بپردازند. علاوه بر این، باید یک طراح و گرافیست رایانه ای بتواند از نیروی فکر برای خلق آثار هنری بهره گیری کند، اتودهای طراحی گرافیک را تهیه کند، محاسبات و اندازه گیری های دقیق و آفرینش آنچه را سفارش داده اند انجام دهد، اندازه، رنگ و قطع مناسب را انتخاب کند و برای رشد کیفی زمینه های کار با استفاده از آموزش های لازم تلاش کند.
یک طراح و گرافیست که می خواهد کار خود را آغاز کند ابتدا یک سایت جذاب را طراحی می کند تا نمونه ای از بهترین کارهای خود را در معرض دید عموم قرار دهد که مشتریان بتوانند براساس قضاوت خود طرح مورد نظر را انتخاب کرده و سفارش بدهند. طراحان و گرافیست ها دنیای وسیعی را پیشروی خود دارند و با گسترش روزافزون شبکه های ارتباطی و کامپیوتری دستشان برای ارائه هنر خود بسیار باز است.
برنامه نویس
برنامه نویس رایانه پس از تعیین مشخصات کلی برنامه، نیازهای آن را بررسی و اطلاعات و مشخصات کلی و جزیی موردنظر را جمع آوری می کند و براساس اطلاعات گردآوری شده درخواست مشتری برنامه را می نویسد. سپس داده های آزمایشی را در برنامه مورد آزمون قرار می دهد و تغییرات و اصلاحات لازم را اعمال می کند. فرم های ورودی و خروجی را طراحی و آماده می کند و در آنالیز و تحلیل برنامه همکاری می کند. برنامه نویس نصب و راه اندازی و آموزش های لازم به کاربران را بر عهده دارد و مستندات برنامه و فایل های اطلاعات و داده ها را حفظ و نگهداری می کند و در صورت نوشتن برنامه به صورت گروهی باید توانمندی انجام پروژه در مقاطع زمانی خاص و همکاری و تعامل با سایرین را داشته باشد. در این زمینه شغلی، کارشناسان و افرادی می توانند وارد شوند که دارای مدرک تحصیلی مهندسی نرم افزار و IT باشند.
برنامه نویسان باید توانمندی های مورد نیاز را داشته و با زبان های مختلف برنامه نویسی آشنایی کامل داشته باشند. معمولا برنامه نویسان مهارت های خود را در یکی از زبان های برنامه نویسی افزایش می دهند و در آن بخش متخصص می شوند.
بازاریابی الکترونیک
این روزها هر کسی که حداقل ایمیل یا وبلاگی داشته باشد کاملا با این شغل بازاریابی الکترونیکی آشناست. بازاریابی یک علم است و هم یک هنر و اینکه وقتی کسی به محض دیدن تبلیغی به شکلی از آن طفره می رود خود به منزله سخت بودن این شغل است.
امروزه در دنیای تجاری بدون این شغل نمی توان پایدار ماند و در جهان کنونی و دهکده جهانی بازاریابی الکترونیک از جایگاه خاصی برخوردار است. خرید و فروش از طریق اینترنت و یافتن مشتریانی در سراسر جهان برای کالا و خدمات، جزء برنامه های اصلی و از رموز موفقیت هر بنگاه کوچک و بزرگ اقتصادی است.
بازاریابی الکترونیک روش نوینی است برای ارائه کالا و خدمات و پایدار ماندن کسب و کار، این شغل از جمله مشاغلی است که در تمام جهان خواهان بسیاری دارد و متخصصان در این زمینه فرصت های شغلی بسیار پول سازی را پیش روی دارند. این شغل حرفه ای بسیار پویا و فعال در دنیای تجارت است و هرچه مهارت ها در این بخش بیشتر و شناخت بازارهای تجاری قوی تر باشد، موفقیت ها بیشتر خواهد شد. تعداد مشاغل بازاریابی فوق العاده زیاد است و تحقیقات هم نشان داده که در هر موسسه اقتصادی تجاری برجسته ترین مدیران آن افرادی هستند که در زمینه بازاریابی فعالیت داشته اند.
در روند رشد بازاریابی دو پدیده مشهود است، یکی ورود زنان به عرصه این حرفه و حضور قابل توجه آنان و دیگری باور بازاریابی از سوی تشکیلات غیرتجاری مانند دانشگاه ها، بیمارستان ها، کتابخانه ها و واحدهای هنری و بسیاری دیگر. کسانی که دارای تحصیلات دانشگاهی در رشته های مختلف IT ، تجارت الکترونیک بازاریابی، بازرگانی، تجارت در رشته های مشابه باشند می توانند در این زمینه شغلی به فعالیت بپردازند.
حسابداری
خیلی ها حسابداری را زبان تجارت می دانند و به همین دلیل یکی از مشاغلی که برای آن فرصت های شغلی بسیاری وجود دارد، خدمات حسابداری است. امروزه تقریبا همه بنگاه های کوچک، متوسط و بزرگ به خدمات این بخش نیاز دارند. نگهداری وضع مالی بنگاه، رسیدگی به اسناد، نگارش دفاتر روزانه و کل، بررسی وضع موازنه حساب ها، تراز بازرگانی، جمع آوری و تنظیم و نگهداری مدارک مالی مربوط به فعالیت های تجاری موسسات و بسیاری دیگر از جمله وظایف خدمات حسابداری است که تقریبا کلیه بنگاه های تجاری، تولیدی و خدماتی برای بررسی سود و زیان و پرداخت مالیات، بیمه و بسیاری از امور اداری و مالی خود باید آن ها را داشته باشند.
از جمله مواردی که حسابداران باید در آن بخش ها تخصص داشته باشند، نگهداری و تهیه گزارش وضع مالی موسسه، تنظیم اسناد و گزارش های مربوط به دریافت ها و پرداخت ها، رسیدگی به اسناد، نگارش دفاتر روزانه و کل، موازنه حساب ها، بدهکار و بستانکار، تهیه و تکمیل اظهارنامه های مالیاتی، وظایف دفتر اداری، معاملات در بانک ها و دفاتر سرمایه گذاری، تهیه قراردادها، تنظیم اوراق و اسناد سهام و ضمانت نامه ها، جمع آوری تنظیم و دسته بندی مدارک مالی مربوط به فعالیت های تجاری بازرگانی اقتصادی شرکت ها و در بخش حسابرسی، رسیدگی به حساب های درآمد و هزینه، نظارت بر صحت و سقم عملکرد مالی موسسات، شرکت ها و نحوه نگهداری حساب های مربوطه، تراز سود و زیان از طریق روش های حسابرسی که براساس استانداردهای بین المللی تهیه و تدوین شده، هستند.
کشاورزی؛ قدیمی و ماندگار
در حال حاضر شاید اصلا به چشم نیاید که از هر پنج ایرانی یک نفر در بخش کشاورزی فعالیت می کند. حالا یا آن فرد به معنای واقعی و سنتی باغدار یا مزرعه دار است و یا به شکل مدرن آن به صورت انبوه محصولات کشاورزی تولید می کند. در این بخش می توان مشاغل را به دو دسته سنتی و مدرن تقسیم کرد که در ایران هنوز میل به اولی وجود دارد اما برخی ها هم در راه کشاورزی مدرن گام هایی برداشته اند. از جمله شغل های مرتبط با این بخش که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته و دولت هم تسهیلات خوبی را برای مشاغل پرداخت کرده است، پرورش انواع مرغ، بوقلمون، شترمرغ، گاو، گوسفند، شتر و انواع ماهی است.
در کنار این، داشتن مزرعه های انواع گیاهان و گل در برخی از شهرهای کشور مثلا کاشان از دیرباز رونق داشته است. اما در کنار این گیاه و گل داری موضوعی که اخیرا به آن توجه می شود مزرعه گیاهان دارویی است.
در حال حاضر با توجه به افزایش مصرف و استقبال روز افزون مردم از گیاهان دارویی، تولید و کشت این گیاهان توجیه اقتصادی مناسبی دارد. تولیدات گیاهی خریداران بسیاری دارد؛ از خرده فروشی ها و عطاری های محلی گرفته تا شرکت های اسانس گیری، تولید کننده افشره و قرص های گیاهی، شرکت های آرایشی - بهداشتی و موارد دیگر همگی تمایل به خرید این نوع گیاهان دارند. نحوه فروش را هم خود تولید کننده می تواند انتخاب کند، یا مستقیما گیاه خود را (به صورت تازه یا خشک شده) عرضه می کند و یا به شرکت های عصاره گیری تحویل می دهد.
مهم تر اینکه، بازار کشت و تولید گیاهان دارویی در ایران هنوز اشباع نشده است. معمولا کل اندام یک گیاه دارویی قابل استفاده است. برای کشت گیاهان نیز، انتخاب های متنوعی وجود دارد که هرکسی با توجه به برنامه و هدفش باید روشی را انتخاب کند.
مشاغل صنعتی؛ از واحدهای کوچک تا بنگاه های بزرگ
در حال حاضر بیش از 6 میلیون نفر در بخش صنعت کشور ما شاغل هستند که این میزان 30 درصد شاغلان کشور می شوند. در این حوزه از یک سو بنگاه های بزرگ مانند انواع واحدهای تولید خودرو و قطعات آن یا واحدهای نساجی و دیگر سو بنگاه های کوچک مثلا واحدهای تولید کننده صنایع شیرینی و شکلات فعال هستند. شاغلان این بنگاه ها هم دو قشر هستند؛ یا آن هایی که مدرک تحصیلی خاصی ندارند و به دلیل داشتن یک مهارت به عنوان کارگر در این واحدها مشغول به کار هستند و یا مدیران این واحدها که به واسطه داشتن مدرک تحصیلی و یا توان مالی مناسب یا صاحب این واحدها هستند و یا در سطح مدیریت این واحدها فعالیت می کنند. انواع مهندسی ها در این حوزه اقتصاد کشور جای دارند. تمام فارغ التحصیلان رشته های مهندسی مواد، صنایع، معادن، پتروشیمی و نفت همه کسانی هستند که می توانند روزگاری به عنوان یک فرد شاغل در واحدهای صنعتی کشور به عنوان یک مهندس مشغول به کار شوند و یا با سرمایه گذاری خودشان یک واحد صنعتی را احداث کنند. البته به گفته خیلی از خبره های این عرصه و با تجربه های این بخش، یک فرد حتما نباید یک واحد بزرگی را تاسیس کند که از همان روز اول آن واحد سودآور باشد، بلکه با وام های کوچکی هم می توان به موفقیت هایی رسید که مستلزم آن داشتن صبر و حوصله و طی کردن فرایند پیشرفت به صورت تدریجی است.
بازارکار کدام رشته دانشگاهی رونق دارد؟
رشته حسابداري با 5. 9 درصد دانشجو همچنان كه نام پرجمعيت‌ترين رشته دانشگاهي كشور را به خود اختصاص داده، فارغ‌التحصيلان اين رشته را نيز بايد از خوش‌شانس‌ترين جويندگان بازار كار دانست. همچنين مهندسي كامپيوتر و مديريت در حالي در رتبه هاي بعدي قرار مي‌گيرد كه فارغ‌التحصيلان اين دو رشته سرنوشت كاملا متفاوتي را پيدا مي كنند در حالي كه فارغ التحصيلان رشته مديريت امروز جايگاه مطلوبي در بازار كار ندارند اما براي مهندسان كامپيوتر بازار كار به شيوه مطلوب و با افقي روشن وجود دارد.
مسائل و مشکلات مالي موسسات و شرکت‌ها به جهت رکود اقتصادي موجود موجب شده تا حسابداران وضعيت شغلي بهتري نسبت به ساير فارغ‌التحصيلان داشته باشند. همين مسئله باعث شده تا رشته حسابداري يکي از پر متقاضي ترين رشته هاي در بازار کار باشد . فارغ التحصيلان اين رشته سهل تر از سايرين کارآموز مي شوند و مانند مهندسان و پزشکان پس از فراغت از تحصيل کمتر با خراب شدن کاخ آرزوها مواجه هستند.
البته آمارهايي كه «حسين نادري منش»، معاون آموزشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري ارائه مي‌كندتنها وضعيت جمعيت اين سه رشته را مشخص نمي كند. او براساس اين آمار مي گويد: رشته حسابداري با 9.5 درصد مهندسي كامپيوتر با 9 درصد، مديريت با 9. 8 درصد، برق با 6. 6 درصد و حقوق با 3. 5 درصد به ترتيب برجمعيت ترين رشته‌ها در كشور به شمار مي‌روند و در واقع سه رشته از پر جمعيت ترين رشته‌هاي كشور مربوط به علوم انساني است.
رشته مديريت براساس آمارهاي نادري منش در حالي تعداد بي شماري از دانشجويان را روي صندلي‌هاي دانشگاه‌هاي مختلف كشور نشا‌نده كه مديريت ديگر بازار کاري ندارند . زماني در سال‌هاي 72تا 80مديريت انتخاب خوبي براي يک متقاضي ادامه تحصيل با وضعيت تحصيلي متوسط و خوب بود اما امروز ديگر رشته هاي مديريت هم بازار کار مناسبي ندارند و تنها رشته مناسبي هستند .امروز ديگر تمامي شرکت‌ها و موسسات، کارشناس ارشد و دکتر مديرمي‌خواهند و کارشناسان مديريت بيشتر نقش مسئولان دفتر و کارهاي جانبي اداره يک شرکت يا دفتر کار را در خوشبينانه ترين حالت ايفا مي کنند.
از سوي ديگر همچنين در حالي تعداد دانشجويان فارغ التحصيل در رشته برق در رتبه چهارم ايستاده است كه شانس آنها در انتخاب شغل نسبت به رتبه هاي پيش از خود در اين آمار بسيار بيشتر است. امروزه با توسعه صنایع کوچک و بزرگ در کشور، فرصت‌های شغلی زیادی برای مهندسان برق فراهم شده‌است. البته فارغ التحصيلان اين رشته هم دربه‌در كار و شغل هستند. آمارها نشان مي‌دهد اين بيكاري به دليل اين است كه این افراد یا فقط در تهران دنبال کار می‌گردند و یا در دوران تحصیل به جای یادگیری عمیق دروس و در نتیجه کسب توانایی‌های لازم، تنها واحدهای درسی خود را گذرانده‌اند. طبق نظر کارشناسان و متخصصان انرژی در کشور با توجه به نیاز فزاینده به انرژی در جهان کنونی و همچنین نرخ رشد انرژی الکتریکی در کشور سالانه باید حدود ۱۵۰۰مگاوات به ظرفیت تولید کشور افزوده شود که این نیاز به احداث نیروگاه‌های جدید و همچنین فارغ‌التحصیلان متخصص برق و قدرت دارد.
آمارهاي«حسين نادري منش» به نكات ديگري هم اشاره دارد. او مي گويد: رشته حقوق بيشترين دانشجو را در شهر تهران و رشته حسابداري بيشترين دانشجو در استان خراسان داراست، همچنين رشته مديريت در تهران همچون برج ميلاد مي‌شود. با توجه به بيكاري كه انتظار شاغلان به تحصيل در رشته مديريت را مي كشاند آمارهاي او مي تواند زنگ خطري براي مسئولان كلانشهري چون تهران بزرگ باشد. همچنين براساس آمارهاي او 55 درصد دانشجويان رشته حقوق در دانشگاه پيام نور مشغول به تحصيل هستند. اين در حالي‌است كه رشته حقوق در دانشگاه هاي مهم كشورهاي توسعه يافته ارائه مي‌شود.
از سوي ديگر در حال حاضر به دليل توسعه اين رشته و تعداد زياد فارغ التحصيلان آن، که از دانشگاه‌هاي دولتي و غير دولتي وارد بازار کار مي‌شوند، نه تنها يافتن کار مناسب براي فارغ التحصيل ليسانس با دشواري همراه است بلكه شرايط به گونه‌اي‌است كه حتي بسياري از آنها براي كارآموزي هم با مشكلات زيادي مواجه مي شوند. همانطور كه «بهمن‌کشاورز» رئيس سابق کانون وکلا مي‌گويد: در گذشته های دور دانشجویان حقوق از سال سوم از طریق دانشکده به واحدهای قضایی برای کار‌آموزی معرفی می شدند و حتی بابت آن اجرتی نیز دریافت می کردند.
اقتصاد > بازارکار - سوالی که در این گزارش به دنبال پاسخ آن هستیم این است که در حال حاضر چه مشاغلی از رونق بیشتری برخوردارند.
احمد کشاورز:
این روزها دیگر هر خانه و مغازه ای از بنگاه های املاک گرفته تا خرده فروشی ها کامپیوتر دارند. کامپیوترهایی که جدای از سرگرم کنندگی، ابزاری برای کارها و مشاغلی شده اند که شاید در نگاه اول چندان نیازی به کامپیوتر ندارند اما با کمی تامل می توان فهمید که برای مثلا ساده ترین مسائل مانند ذخیره سازی به این وسیله محتاجند. این خودش نشان می دهد که واقعا عصر، عصر تکنولوژی و ارتباطات است و وقتی این طور باشد طبیعتا مشاغل هم به تبعیت از پیشرفت این تکنولوژی ها رشد می کنند و تغییر شکل می دهند. دیگر نظام استاد ـ شاگردی که همان دم مغازه رفتن ها را در ذهن متبادر می کند در این عصر یا جایی ندارد و یا بسیار نادر است. مشاغل و دنیای اشتغال تغییر کرده، حتی در شغل هایی مثل نانوایی هم که همه روزگاری فکر می کردند هرگز روزی نمی آید که مردم به نان نیازی نداشته باشند تا نانوا بیکار شود این روزها با آمدن نان صنعتی و صرفه بیشتر این نوع نان، دیگر شاطرها کم کم ترجیح می دهند شغل دیگری داشته باشند.
شاید این را بتوان روزگاری در مورد مشاغل ساختمانی هم گفت که دیگر به جای کارگران ساختمانی از ابزارهایی استفاده شود که صرفه آن ها بیشتر باشد. هر چند که امروزه هم اتاق ها و ساختمان های آماده در برخی کشورهای پیشرفته خیلی راحت ساخته می شوند، بدون اینکه نیاز به سیمان و مصالح ساختمانی دیگر و کارگرانی باشد که با این مصالح، دیواری بالا ببرند.
*خدماتی ها رو بورس هستند
آن زمانی که مهندس شدن و ریاضی خواندن خیلی ارزش داشت و وقتی کسی مهندس می شد فکر می کرد به قله قاف رسیده، شاید کسی فکر نمی کرد شغل های خدماتی که در نگاه همه چندان جذاب نبود آن قدر رشد کند که حتی مهندس ها هم به اندازه آن ها نتوانند درآمد و حتی جایگاه شغلی به دست بیاورند. البته این شغل های خدماتی تعریف خاص خودشان را دارند و منظور فقط کارهای خدماتی مثل تعمیرات لوازم خانگی، مکانیک اتومبیل و برقکار نیست. اکنون دیگر عصر ارتباطات است و خدماتی های این عصر مثلا کسانی هستند که با کامپیوتر برای یک شرکت طرح و لوگویی را تهیه می کنند که به آنها گرافیست هم می گویند یا کسانی که می توانند یک وب یا نرم افزار طراحی کنند یا کارهایی مثل مونتاژ انواع فیلم را انجام دهند و یا حتی نرم افزار صادر کنند. این ها تنها بخش کوچکی از شغل های خدماتی است و مهم تر از آن ها، مثلا حتی پزشک ها، استادها و معلم ها، وکیل ها، مدیران، حسابدارها و خبرنگاران هم با خدمتی که ارائه می کنند و در قبال آن خدمت درآمدی کسب می کنند، جزء این گروه شغلی هستند.
الان بیشتر شغل های کشور ما همین گروه مشاغل هستند که بخش خدمات نام دارند. تقریبا نیمی از افرادی که در ایران شغل دارند در بخش خدمات شاغل هستند و این یعنی از هر دو ایرانی یکی از آن ها همین مشاغل خدماتی را برعهده دارد که حجم عمده آن مرتبط با رایانه و تکنولوژی های این چنینی است.
در این گروه، مشاغلی که بیشترین متقاضی را دارند، به دو بخش تقسیم می شوند. اول گروهی که دارای مدرک تحصیلی نیستند و دوم گروهی که دارای تحصیلات هستند. در بخش اول که این افراد درس نخوانده اند یا مدرک قابل توجه ای ندارند شغل هایی که نیاز به مهارت دارد و شغل هایی که به مهارت نیاز ندارند وجود دارد. مکانیکی لوازم برقی و وسایل خانگی، مکانیکی انواع خودروها، پرده دوزی و نصب پرده، برق کاری، جوشکاری، نجاری، خیاطی ، بنایی، قصابی و کفاشی از جمله شغل هایی هستند که هنوز به شکل سنتی مانده اند و افرادی که درس نخوانده اند اما مهارت این شغل ها را یاد گرفته اند می توانند سراغ این شغل ها بروند. حال اگر کسی مهارت این شغل ها را هم نداشته باشد می تواند کارهایی که نیاز به مهارت ندارند مانند نگهبانی و آبدارچی شدن را انتخاب کند.
اما در گروه بعدی مشاغل خدماتی شغل هایی هستند که نیاز به مدرک تحصیلی و مهارت انجام یک کار را دارند. این گروه مشاغل همان گروه رشد کرده و به روز شده مشاغل هستند که اتفاقا امروز بیشترین متقاضیان را هم دارند. الان هر شرکتی به یک مدیر، یک حسابدار، یک انباردار و یک متخصص در امور کامپیوتری حتما نیاز دارد. با بیشتر شدن مبادله های تجاری دیگر شرکت های تجاری به وکیل نیاز دارند و یا به اطلاعات اقتصادی نیاز دارند که خبرنگاران باید آن ها را تهیه و منتشر کنند. پس قطعا تعداد شغل های این بخش می تواند خیلی زیادتر از بخش های کارگران صنعت و کشاورزی و هر گروه دیگری باشد.
اما این شغل ها نیاز دارند که افراد ابتدا مدرک تحصیلی آن را دریافت کرده و سپس مهارت آن را بیاموزند که البته به دلیل درآمدهای مناسب آن، افراد هم بیشتر تمایل دارند به سمت آن ها بروند، البته در کنار این درآمد، منزلت اجتماعی آن ها هم تامین می شود. چرا که مثلا یک پزشک یا استاد یا معلم یا حسابدار یا خبرنگار جایگاهی در میان مردم دارد که مثلا هرگز یک جوشکار یا نجار فقط به خاطر شغلش ندارد.
لیستی از این شغل های خدماتی که نیاز به مهارت دارد به این شرح است: « وکیل ـ قاضی ـ پزشک ـ پرستار ـ استاد ـ معلم ـ خبرنگار ـ مدیر ـ حسابدار ـ عکاس ـ فیلمبردار ـ کارگردان ـ موسیقدان ـ روان شناس ـ نویسنده ـ مددکار و روابط عمومی »
در کنار این ها، مشاغل مرتبط با کامپیوتر هم تعدادشان کم نیست که از جمله آن ها، این موارد هستند: «گرافیست ـ طراح شبکه های ارتباطی ـ مسئول امنیت شبکه های کامپیوتری ـ سرویس دهندگان اینترنت ـ مدیریت وب سایت ـ طراح صفحات وب ـ برنامه نویس ـ کارشناس ابزارهای مهندسی نرم افزار ـ کارشناس مهندسی سخت افزار ـ ساخت نرم افزارهای مجازی ـ ساخت سنسورهای هوشمند ـ بازاریابی الکترونیک ـ کارشناس آموزش از راه دور ـ مسئول جمع آوری اطلاعات و آمار ـ مدیریت بر فروش ـ خرده و عمده فروشی های بدون فروشگاه و طراحی کارت های ویزیت »
گرافیست
از میان این همه شغل به صورت اجمالی در مورد چند مورد آن ها که به نظر می رسد متقاضیان بیشتری داشته باشند، برای آشنایی بیشتر توضیحاتی داده می شود که اولین آن ها گرافیست است. داشتن دانش و آگاهی های لازم در زمینه طراحی و گرافیک، هنرهای تجسمی، طراحی های سنتی، نقاشی و داشتن مدرک تحصیلی مرتبط با هنر و طراحی و آشنایی با کامپیوتر از ضروریات این حرفه است. البته ممکن است افرادی دارای تحصیلات دانشگاهی نباشند اما شم هنر گرافیک را داشته باشند که این افراد با طی دوره های آموزشی کوتاه مدت و آشنایی با کامپیوتر می توانند به این کار بپردازند. علاوه بر این، باید یک طراح و گرافیست رایانه ای بتواند از نیروی فکر برای خلق آثار هنری بهره گیری کند، اتودهای طراحی گرافیک را تهیه کند، محاسبات و اندازه گیری های دقیق و آفرینش آنچه را سفارش داده اند انجام دهد، اندازه، رنگ و قطع مناسب را انتخاب کند و برای رشد کیفی زمینه های کار با استفاده از آموزش های لازم تلاش کند.
یک طراح و گرافیست که می خواهد کار خود را آغاز کند ابتدا یک سایت جذاب را طراحی می کند تا نمونه ای از بهترین کارهای خود را در معرض دید عموم قرار دهد که مشتریان بتوانند براساس قضاوت خود طرح مورد نظر را انتخاب کرده و سفارش بدهند. طراحان و گرافیست ها دنیای وسیعی را پیشروی خود دارند و با گسترش روزافزون شبکه های ارتباطی و کامپیوتری دستشان برای ارائه هنر خود بسیار باز است.
برنامه نویس
برنامه نویس رایانه پس از تعیین مشخصات کلی برنامه، نیازهای آن را بررسی و اطلاعات و مشخصات کلی و جزیی موردنظر را جمع آوری می کند و براساس اطلاعات گردآوری شده درخواست مشتری برنامه را می نویسد. سپس داده های آزمایشی را در برنامه مورد آزمون قرار می دهد و تغییرات و اصلاحات لازم را اعمال می کند. فرم های ورودی و خروجی را طراحی و آماده می کند و در آنالیز و تحلیل برنامه همکاری می کند. برنامه نویس نصب و راه اندازی و آموزش های لازم به کاربران را بر عهده دارد و مستندات برنامه و فایل های اطلاعات و داده ها را حفظ و نگهداری می کند و در صورت نوشتن برنامه به صورت گروهی باید توانمندی انجام پروژه در مقاطع زمانی خاص و همکاری و تعامل با سایرین را داشته باشد. در این زمینه شغلی، کارشناسان و افرادی می توانند وارد شوند که دارای مدرک تحصیلی مهندسی نرم افزار و IT باشند.
برنامه نویسان باید توانمندی های مورد نیاز را داشته و با زبان های مختلف برنامه نویسی آشنایی کامل داشته باشند. معمولا برنامه نویسان مهارت های خود را در یکی از زبان های برنامه نویسی افزایش می دهند و در آن بخش متخصص می شوند.
بازاریابی الکترونیک
این روزها هر کسی که حداقل ایمیل یا وبلاگی داشته باشد کاملا با این شغل بازاریابی الکترونیکی آشناست. بازاریابی یک علم است و هم یک هنر و اینکه وقتی کسی به محض دیدن تبلیغی به شکلی از آن طفره می رود خود به منزله سخت بودن این شغل است.
امروزه در دنیای تجاری بدون این شغل نمی توان پایدار ماند و در جهان کنونی و دهکده جهانی بازاریابی الکترونیک از جایگاه خاصی برخوردار است. خرید و فروش از طریق اینترنت و یافتن مشتریانی در سراسر جهان برای کالا و خدمات، جزء برنامه های اصلی و از رموز موفقیت هر بنگاه کوچک و بزرگ اقتصادی است.
بازاریابی الکترونیک روش نوینی است برای ارائه کالا و خدمات و پایدار ماندن کسب و کار، این شغل از جمله مشاغلی است که در تمام جهان خواهان بسیاری دارد و متخصصان در این زمینه فرصت های شغلی بسیار پول سازی را پیش روی دارند. این شغل حرفه ای بسیار پویا و فعال در دنیای تجارت است و هرچه مهارت ها در این بخش بیشتر و شناخت بازارهای تجاری قوی تر باشد، موفقیت ها بیشتر خواهد شد. تعداد مشاغل بازاریابی فوق العاده زیاد است و تحقیقات هم نشان داده که در هر موسسه اقتصادی تجاری برجسته ترین مدیران آن افرادی هستند که در زمینه بازاریابی فعالیت داشته اند.
در روند رشد بازاریابی دو پدیده مشهود است، یکی ورود زنان به عرصه این حرفه و حضور قابل توجه آنان و دیگری باور بازاریابی از سوی تشکیلات غیرتجاری مانند دانشگاه ها، بیمارستان ها، کتابخانه ها و واحدهای هنری و بسیاری دیگر. کسانی که دارای تحصیلات دانشگاهی در رشته های مختلف IT ، تجارت الکترونیک بازاریابی، بازرگانی، تجارت در رشته های مشابه باشند می توانند در این زمینه شغلی به فعالیت بپردازند.
حسابداری
خیلی ها حسابداری را زبان تجارت می دانند و به همین دلیل یکی از مشاغلی که برای آن فرصت های شغلی بسیاری وجود دارد، خدمات حسابداری است. امروزه تقریبا همه بنگاه های کوچک، متوسط و بزرگ به خدمات این بخش نیاز دارند. نگهداری وضع مالی بنگاه، رسیدگی به اسناد، نگارش دفاتر روزانه و کل، بررسی وضع موازنه حساب ها، تراز بازرگانی، جمع آوری و تنظیم و نگهداری مدارک مالی مربوط به فعالیت های تجاری موسسات و بسیاری دیگر از جمله وظایف خدمات حسابداری است که تقریبا کلیه بنگاه های تجاری، تولیدی و خدماتی برای بررسی سود و زیان و پرداخت مالیات، بیمه و بسیاری از امور اداری و مالی خود باید آن ها را داشته باشند.
از جمله مواردی که حسابداران باید در آن بخش ها تخصص داشته باشند، نگهداری و تهیه گزارش وضع مالی موسسه، تنظیم اسناد و گزارش های مربوط به دریافت ها و پرداخت ها، رسیدگی به اسناد، نگارش دفاتر روزانه و کل، موازنه حساب ها، بدهکار و بستانکار، تهیه و تکمیل اظهارنامه های مالیاتی، وظایف دفتر اداری، معاملات در بانک ها و دفاتر سرمایه گذاری، تهیه قراردادها، تنظیم اوراق و اسناد سهام و ضمانت نامه ها، جمع آوری تنظیم و دسته بندی مدارک مالی مربوط به فعالیت های تجاری بازرگانی اقتصادی شرکت ها و در بخش حسابرسی، رسیدگی به حساب های درآمد و هزینه، نظارت بر صحت و سقم عملکرد مالی موسسات، شرکت ها و نحوه نگهداری حساب های مربوطه، تراز سود و زیان از طریق روش های حسابرسی که براساس استانداردهای بین المللی تهیه و تدوین شده، هستند.
کشاورزی؛ قدیمی و ماندگار
در حال حاضر شاید اصلا به چشم نیاید که از هر پنج ایرانی یک نفر در بخش کشاورزی فعالیت می کند. حالا یا آن فرد به معنای واقعی و سنتی باغدار یا مزرعه دار است و یا به شکل مدرن آن به صورت انبوه محصولات کشاورزی تولید می کند. در این بخش می توان مشاغل را به دو دسته سنتی و مدرن تقسیم کرد که در ایران هنوز میل به اولی وجود دارد اما برخی ها هم در راه کشاورزی مدرن گام هایی برداشته اند. از جمله شغل های مرتبط با این بخش که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته و دولت هم تسهیلات خوبی را برای مشاغل پرداخت کرده است، پرورش انواع مرغ، بوقلمون، شترمرغ، گاو، گوسفند، شتر و انواع ماهی است.
در کنار این، داشتن مزرعه های انواع گیاهان و گل در برخی از شهرهای کشور مثلا کاشان از دیرباز رونق داشته است. اما در کنار این گیاه و گل داری موضوعی که اخیرا به آن توجه می شود مزرعه گیاهان دارویی است.
در حال حاضر با توجه به افزایش مصرف و استقبال روز افزون مردم از گیاهان دارویی، تولید و کشت این گیاهان توجیه اقتصادی مناسبی دارد. تولیدات گیاهی خریداران بسیاری دارد؛ از خرده فروشی ها و عطاری های محلی گرفته تا شرکت های اسانس گیری، تولید کننده افشره و قرص های گیاهی، شرکت های آرایشی - بهداشتی و موارد دیگر همگی تمایل به خرید این نوع گیاهان دارند. نحوه فروش را هم خود تولید کننده می تواند انتخاب کند، یا مستقیما گیاه خود را (به صورت تازه یا خشک شده) عرضه می کند و یا به شرکت های عصاره گیری تحویل می دهد.
مهم تر اینکه، بازار کشت و تولید گیاهان دارویی در ایران هنوز اشباع نشده است. معمولا کل اندام یک گیاه دارویی قابل استفاده است. برای کشت گیاهان نیز، انتخاب های متنوعی وجود دارد که هرکسی با توجه به برنامه و هدفش باید روشی را انتخاب کند.
مشاغل صنعتی؛ از واحدهای کوچک تا بنگاه های بزرگ
در حال حاضر بیش از 6 میلیون نفر در بخش صنعت کشور ما شاغل هستند که این میزان 30 درصد شاغلان کشور می شوند. در این حوزه از یک سو بنگاه های بزرگ مانند انواع واحدهای تولید خودرو و قطعات آن یا واحدهای نساجی و دیگر سو بنگاه های کوچک مثلا واحدهای تولید کننده صنایع شیرینی و شکلات فعال هستند. شاغلان این بنگاه ها هم دو قشر هستند؛ یا آن هایی که مدرک تحصیلی خاصی ندارند و به دلیل داشتن یک مهارت به عنوان کارگر در این واحدها مشغول به کار هستند و یا مدیران این واحدها که به واسطه داشتن مدرک تحصیلی و یا توان مالی مناسب یا صاحب این واحدها هستند و یا در سطح مدیریت این واحدها فعالیت می کنند. انواع مهندسی ها در این حوزه اقتصاد کشور جای دارند. تمام فارغ التحصیلان رشته های مهندسی مواد، صنایع، معادن، پتروشیمی و نفت همه کسانی هستند که می توانند روزگاری به عنوان یک فرد شاغل در واحدهای صنعتی کشور به عنوان یک مهندس مشغول به کار شوند و یا با سرمایه گذاری خودشان یک واحد صنعتی را احداث کنند. البته به گفته خیلی از خبره های این عرصه و با تجربه های این بخش، یک فرد حتما نباید یک واحد بزرگی را تاسیس کند که از همان روز اول آن واحد سودآور باشد، بلکه با وام های کوچکی هم می توان به موفقیت هایی رسید که مستلزم آن داشتن صبر و حوصله و طی کردن فرایند پیشرفت به صورت تدریجی است.
بازارکار کدام رشته دانشگاهی رونق دارد؟
رشته حسابداري با 5. 9 درصد دانشجو همچنان كه نام پرجمعيت‌ترين رشته دانشگاهي كشور را به خود اختصاص داده، فارغ‌التحصيلان اين رشته را نيز بايد از خوش‌شانس‌ترين جويندگان بازار كار دانست. همچنين مهندسي كامپيوتر و مديريت در حالي در رتبه هاي بعدي قرار مي‌گيرد كه فارغ‌التحصيلان اين دو رشته سرنوشت كاملا متفاوتي را پيدا مي كنند در حالي كه فارغ التحصيلان رشته مديريت امروز جايگاه مطلوبي در بازار كار ندارند اما براي مهندسان كامپيوتر بازار كار به شيوه مطلوب و با افقي روشن وجود دارد.
مسائل و مشکلات مالي موسسات و شرکت‌ها به جهت رکود اقتصادي موجود موجب شده تا حسابداران وضعيت شغلي بهتري نسبت به ساير فارغ‌التحصيلان داشته باشند. همين مسئله باعث شده تا رشته حسابداري يکي از پر متقاضي ترين رشته هاي در بازار کار باشد . فارغ التحصيلان اين رشته سهل تر از سايرين کارآموز مي شوند و مانند مهندسان و پزشکان پس از فراغت از تحصيل کمتر با خراب شدن کاخ آرزوها مواجه هستند.
البته آمارهايي كه «حسين نادري منش»، معاون آموزشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري ارائه مي‌كندتنها وضعيت جمعيت اين سه رشته را مشخص نمي كند. او براساس اين آمار مي گويد: رشته حسابداري با 9.5 درصد مهندسي كامپيوتر با 9 درصد، مديريت با 9. 8 درصد، برق با 6. 6 درصد و حقوق با 3. 5 درصد به ترتيب برجمعيت ترين رشته‌ها در كشور به شمار مي‌روند و در واقع سه رشته از پر جمعيت ترين رشته‌هاي كشور مربوط به علوم انساني است.
رشته مديريت براساس آمارهاي نادري منش در حالي تعداد بي شماري از دانشجويان را روي صندلي‌هاي دانشگاه‌هاي مختلف كشور نشا‌نده كه مديريت ديگر بازار کاري ندارند . زماني در سال‌هاي 72تا 80مديريت انتخاب خوبي براي يک متقاضي ادامه تحصيل با وضعيت تحصيلي متوسط و خوب بود اما امروز ديگر رشته هاي مديريت هم بازار کار مناسبي ندارند و تنها رشته مناسبي هستند .امروز ديگر تمامي شرکت‌ها و موسسات، کارشناس ارشد و دکتر مديرمي‌خواهند و کارشناسان مديريت بيشتر نقش مسئولان دفتر و کارهاي جانبي اداره يک شرکت يا دفتر کار را در خوشبينانه ترين حالت ايفا مي کنند.
از سوي ديگر همچنين در حالي تعداد دانشجويان فارغ التحصيل در رشته برق در رتبه چهارم ايستاده است كه شانس آنها در انتخاب شغل نسبت به رتبه هاي پيش از خود در اين آمار بسيار بيشتر است. امروزه با توسعه صنایع کوچک و بزرگ در کشور، فرصت‌های شغلی زیادی برای مهندسان برق فراهم شده‌است. البته فارغ التحصيلان اين رشته هم دربه‌در كار و شغل هستند. آمارها نشان مي‌دهد اين بيكاري به دليل اين است كه این افراد یا فقط در تهران دنبال کار می‌گردند و یا در دوران تحصیل به جای یادگیری عمیق دروس و در نتیجه کسب توانایی‌های لازم، تنها واحدهای درسی خود را گذرانده‌اند. طبق نظر کارشناسان و متخصصان انرژی در کشور با توجه به نیاز فزاینده به انرژی در جهان کنونی و همچنین نرخ رشد انرژی الکتریکی در کشور سالانه باید حدود ۱۵۰۰مگاوات به ظرفیت تولید کشور افزوده شود که این نیاز به احداث نیروگاه‌های جدید و همچنین فارغ‌التحصیلان متخصص برق و قدرت دارد.
آمارهاي«حسين نادري منش» به نكات ديگري هم اشاره دارد. او مي گويد: رشته حقوق بيشترين دانشجو را در شهر تهران و رشته حسابداري بيشترين دانشجو در استان خراسان داراست، همچنين رشته مديريت در تهران همچون برج ميلاد مي‌شود. با توجه به بيكاري كه انتظار شاغلان به تحصيل در رشته مديريت را مي كشاند آمارهاي او مي تواند زنگ خطري براي مسئولان كلانشهري چون تهران بزرگ باشد. همچنين براساس آمارهاي او 55 درصد دانشجويان رشته حقوق در دانشگاه پيام نور مشغول به تحصيل هستند. اين در حالي‌است كه رشته حقوق در دانشگاه هاي مهم كشورهاي توسعه يافته ارائه مي‌شود.
از سوي ديگر در حال حاضر به دليل توسعه اين رشته و تعداد زياد فارغ التحصيلان آن، که از دانشگاه‌هاي دولتي و غير دولتي وارد بازار کار مي‌شوند، نه تنها يافتن کار مناسب براي فارغ التحصيل ليسانس با دشواري همراه است بلكه شرايط به گونه‌اي‌است كه حتي بسياري از آنها براي كارآموزي هم با مشكلات زيادي مواجه مي شوند. همانطور كه «بهمن‌کشاورز» رئيس سابق کانون وکلا مي‌گويد: در گذشته های دور دانشجویان حقوق از سال سوم از طریق دانشکده به واحدهای قضایی برای کار‌آموزی معرفی می شدند و حتی بابت آن اجرتی نیز دریافت می کردند.